چگونه پوسترها در آگاهی‌بخشی به جنبشهای حقوق زنان کمک کردند
بیش از دو قرن است که استفاده از پوستر برای آگاهی‌بخشی، انتقال و انتشار پیام و جلب حمایت و تأثیرگذاری بر افکار عمومی مرسوم شده است. پوسترها که معمولاً در ابعاد وسیع و به صورت ترکیبی از تصویر و کلام چاپ می‌شوند، شکلی غنی از هنرهای تصویری هستند که دغدغه‌های جهانی، سلیقه‌ی عامه و پیشرفت‌های هنری و فناوری را به نمایش می‌گذارند.
برای خلق یک پوستر، طراح می‌تواند از عناصر بصریِ گوناگونی مانند نمادها، نوشته‌ها، تصویرسازی، طرح‌واره‌ها و عکس‌ها استفاده کند. اما در نهایت آنچه در طراحی یک پوستر اهمیت دارد پیام‌رسانیِ روشن و سریع است.
به گفته‌ی پل مارتین لستر، «امروزه اتفاقی در حال وقوع است. ما در حال تبدیل شدن به جامعه‌ای بصری هستیم. بسیاری جهان را نه با کلمات بلکه با تفسیر عکس‌ها و تصاویر خلق و ادراک می‌کنند. همه‌ی ما که در شهرها زندگی می‌کنیم، هر روز با صدها تبلیغ روبه‌رو می‌شویم. تصاویر 60 هزار بار سریع‌تر از متون مکتوب درک و تفسیر می‌شوند.»
از قرن نوزدهم جنبشهای فمینیستی از پوستر برای انتقال پیام‌های سیاسی و اجتماعی خود استفاده می‌کردند. طراحی گرافیکی، شعارها، موضوعات و شیوه‌ی تهیه‌ی آنها و ترسیم تصاویری متفاوت از زنان، در نابودی کلیشه‌های رایج از زنان نقش مهمی داشت. زنان برابری‌طلب در مقابل کلیشه‌های زنانه‌ای همچون مادر، زنِ خانه‌دار و ابژه‌ی جنسی ایستادند.
سیر تحول این پوسترها، از سویی نمادی از موج‌های جنبشهای فمینیستی است و از سوی دیگر دریچه‌ای پیش چشم مخاطب می‌گشاید تا جریان‌های سیاسی و زیبایی‌شناختی را فارغ از مرزهای ملی ببیند.
از میان جنبشهای زنان که پوسترها را در جهت پیشبرد اهداف خود به خدمت گرفتند می‌توان به جنبش «حق رأی زنان» در بریتانیا، «روز جهانی زنان»، جنبش «دسترسی به سقط جنین امن و قانونی» و «دنیا را نارنجی کن» (کمپین مبارزه با خشونت علیه زنان) اشاره کرد.
جنبش حق رأی زنان در بریتانیا
نیوزیلند نخستین کشوری بود که در سال ۱۸۹۳ حق رأی زنان را به رسمیت شناخت. اما مشارکت و حضور زنان در عرصه‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادیِ جنگ جهانی اول و پیامدهایش بر حضور زنان در جامعه تأثیر بسزایی داشت. تا پیش از آن اکثر مخالفان با استدلال‌هایی همچون بی‌تجربگی زنان در امور اجتماعی و بی‌ثباتی رفتاری آنان، مخالف اعطای حق رأی به آنان بودند. پوستر رسانه‌ی مهمی بود که هر دو گروه موافقان و مخالفان حق رأی زنان در جهت پیشبرد اهداف‌شان از آن استفاده می‌کردند.
دولت برای ساکت کردن رای‌دهندگان با به تصویر کشیدن خانه‌ی آشفته‌ی زنانی که در پی حق رای بودند و نشان دادن آنان همچون دیوانگان و ساحرگان، در پی آن بود تا نشان دهند که اگر به زنان حق رای داده شود، ساختار جامعه در خطر خواهد بود و مشارکت زنان تهدیدی جدی برای ثبات اجتماعی و نظم سیاسی موجود است.
اما فعالان مدافع حق رأی زنان از پوسترها برای ترسیم فرودستیِ زنان به عنوان شهروندان درجه‌ی دو و افشای رفتار ناشایست دولت با طرفداران این جنبش استفاده می‌کردند. در زمانی که زنان برای کسب حق رأی دست به اعتصاب غذا زدند این پوسترها راهی برای جلب توجه مردم به تلاش دولت برای واداشتن زنان به شکستن اعتصاب غذابود. لوسی دلاپ، مورخ و مدرس تاریخ مدرن بریتانیا و تاریخ جنسیت، می‌گوید: «این پوسترها تصویر تکان‌دهنده‌ای از خشونت را ارائه می‌کردند، گویی زنان مورد تجاوز قرار گرفته‌اند. برخی از این پوسترها بسیار جسورانه بودند.» این پوسترها در سراسر بریتانیا پخش شد و با نشان دادن سلطه‌ی مردان بر بدن و ذهن زنان، چه در حیطه‌ی خصوصی و چه در حیطه‌ی عمومی، به آگاهی‌بخشی و افشای ناامنی زنان در بریتانیا انجامید. سرانجام، در سال ۱۹۱۸ زنان بریتانیایی به حق رأی دست یافتند. بدون پوستر، بسیاری از اقدامات مدافعان حق رأی زنان نادیده می‌ماند.
روز جهانی زنان
۸ مارس- ۱۷ اسفند- روز جهانی زنان است. سابقه‌ی نام‌گذاریِ این روز به فوریه‌ی ۱۹۰۸ در نیویورک برمی‌گردد، زمانی که هزاران کارگر زن صنعت پوشاک در اعتراض به شرایط کاریِ خود دست به اعتصاب و راه‌پیمایی زدند. در ۲۸ فوریه‌ی ۱۹۰۹ و در اولین سالگرد این اعتصابات که بیش از یک سال ادامه داشت، حزب سوسیالیست آمریکا این روز را «روز ملی زن» نامید. در سال ۱۹۱۰،کلارا زتکین، فعال و سوسیالیست آلمانی، در سخنرانی پرشوری در «کنفرانس بین‌المللی زنان کارگر» خواهان جهانی‌شدن روز زنان شد اما به‌رغم موافقت اعضا هیچ روز مشخصی برای آن تعیین نشد. درست در زمانی که ایده‌ی زتکین در اروپا در حال گسترش بود، روسیه (که در سال 1913 «روز جهانی زن» را بنا نهاده بود ) با ناآرامی دست‌وپنجه نرم می‌کرد. در پتروگراد، پایتخت روسیه، تظاهرات گسترده‌ای در اعتراض به کمبود مواد غذایی برپا شد که زنان در صف اول آن حضور داشتند. این تظاهرات که در روز جهانی زن، در ۲۳ فوریه‌ی ۱۹۱۷، برابر با ۸ مارس در تقویم روسیه، آغاز شد، به اعتصاب گسترده‌ی کارگری و،در نهایت، سقوط نظام تزاری انجامید.
سرانجام، در سال ۱۹۷۵ سازمان ملل متحد روز ۸ مارس را به عنوان «روز جهانی زنان» به رسمیت شناخت.
برخلاف تصاویر تبلیغاتی آن زمان، که در درجه‌ی اول زنان را به صورت ابژه‌ی جنسی ترسیم می‌کرد، جنبشهای فمینیستی با استفاده از تمثیل‌هایی مانند عدالت و آزادی، همراه با تصویر زنان مبارز، برای نابودیِ کلیشه‌های جهانی تلاش می‌کرد. پوسترهای «روز جهانی زنان» با استفاده از عناصر بصریِ چشم‌نواز و با رنگ‌های گرم و چشمگیر و با استفاده از نشانه‌های محلی، پیامی روشن را منتقل می‌کردند: برابری، همبستگی و پیروزی.
جنبش دسترسی به سقط جنین امن و قانونی
سقط جنین امن و قانونی، حق زنان است. اما در بسیاری از موارد دولت‌ها با تصویب قوانینی این حق را از زنان سلب می‌کنند. این ممنوعیت به توقف سقط جنین نمی‌انجامد و فقط امکان سقط جنین در شرایط امن را از بین می‌برد.
همانند سایر جنبش‌ها، این جنبش هم از پوستر به عنوان نوعی رسانه برای آگاهی‌بخشی به جامعه عمل کرده است. از طرف دیگر، دولت‌ها، سازمان‌ها و گروه‌های مخالف سقط جنین هم از اهمیت پوسترها آگاه‌اند.
برای مثال، در سال ۲۰۱۷ و پیش از قانونی‌شدن سقط جنین در ایرلند، سه گروه ضد سقط جنین تلاش کردند تا در خیابان‌های دوبلین و فرودگاه‌های بلفاست و منچستر، تصاویر عظیمی از نوزادان مثله شده را به نمایش بگذارند. آنها مدعی بودند که می‌خواهند «انسانیت کودکان متولد نشده و واقعیت هولناک سقط جنین را به زنان ایرلندی که برای این کار به انگلستان می‌روند، نشان دهند»، زنانی که به ادعای این گروه‌ها صنعت سقط جنین واقعیت را از آنان پنهان نگاه می‌دارد. اما به‌رغم تلاش این گروه‌ها، اجازه‌ی نصب این پوسترها به آنها داده نشد.
البته زنانی که برای سقط جنین مجبور به سفر به مناطقی می‌شوند که از نظر قانونی حق انجام این کار را به آنها می‌دهد، بیش از هرکس دیگری از واقعیت‌ها درباره‌ی سقط جنین خبر دارند.
گروه‌های فمینیستی از طریق پوسترها به جامعه می‌گویند که مخالفان حق سقط جنین بخشی از نظام بزرگ‌تر سرکوب زنان هستند، و جامعه باید به جرم‌زدایی از حقِ انتخابِ زنان کمک کند.
«دنیا را نارنجی کن» (کمپین مبارزه با خشونت علیه زنان)
هدف سازمان ملل متحد از برگزاری کمپین «دنیا را نارنجی کن» آگاهی‌بخشی به مردم درباره‌ی خشونت علیه زنان و جلب حمایت آنان برای مقابله با چنین خشونتی است . این کمپین ۱۶ روزه از ۲۵ نوامبر، روز جهانی مقابله با خشونت علیه‌ی زنان، آغاز شده و تا ۱۰ دسامبر، روز حقوق بشر، ادامه دارد.
این کمپین از طریق پوسترها و نشان دادن شیوه‌های خشونت علیه زنان، با هشتگ «#دنیا_را_نارنجی_کن» کاربران فضا مجازی را به در میان گذاشتن روایت‌های خود با یکدیگر ترغیب می‌کند. رنگ نارنجی نماد آینده‌ای روشن‌تر و عاری از خشونت است. این رنگ نشانه‌ی همبستگی برای از بین بردن شکل‌های گوناگون خشونت است، و به عنوان رنگ روز جهانی رفع خشونت علیه زنان به کار می‌رود.
پس از همه‌گیری کووید-۱۹ و قرنطینه و خانه‌نشین شدن بسیاری از مردم، خشونت علیه زنان و دختران، به‌ویژه خشونت خانگی، به شدت افزایش یافت. با تعطیلی مدارس و تشدید فشارهای اقتصادیِ ناشی از همه‌گیری، بسیاری از زنان و دختران طبقات فرودست، از تحصیل بازماندند، و سوءاستفادهی جنسی، ازدواج اجباری و آزار و اذیت جسمی و روانی و آسیب‌پذیری آنان افزایش یافت. علاوه بر این، به علت تعطیلیِ مؤسسات حامی زنان دسترسیِ قربانیان خشونت به امکانات حمایتی به میزان چشمگیری کاهش یافت.پوسترهای سازمان ملل، با استفاده از تصاویر ساده و تأکید بر متن، به آگاه‌سازی همه‌ی اقشار جامعه و بسیج آنها برای از بین بردن شکل‌های گوناگون خشونت کمک می‌کند. در این پوسترها به روشنی به خشونت شریک جنسی (کتک زدن، آزار روانی، تجاوز زناشویی، زن‌کشی)، خشونت و آزار جنسی (تجاوز جنسی، اعمال جنسی اجباری، اعمال جنسی ناخواسته، سوءاستفادهی جنسی از کودکان، ازدواج اجباری، آزار و اذیت خیابانی، تعقیب، آزار و اذیت سایبری)، قاچاق انسان (بردگی، بهره‌کشی جنسی)، مثله‌سازیِ جنسیِ دختران، ازدواج کودکان و نظایر آنها پرداخته شده است.
پوستر وسیله‌ی موثری برای به گوش رساندن صدای زنان و همه‌ی کسانی است که به علت هویت جنسی، نژادی یا طبقه‌ی اجتماعی خود به حاشیه رانده شده‌اند. در بسیاری از موارد، همراهیِ تصویر و متن می‌تواند داستان این افراد را به رساترین شکل ممکن روایت کند.
