در ماه دسامبر برای شرکت در سمیناری با حضور گروهی از مورخان اروپایی به مینسک رفتم. در چند مایلی پایتخت بلاروس از محل ارتکاب بعضی از بدترین جنایت‌های قرن بیستم به دست نازی‌ها و پلیس مخفی استالین دیدار کردیم. در این چند روز، با برخی از جوانان بلاروسی نیز صحبت کردم، جوانانی که مرا به آینده‌ی اروپای واقعاً متحد امیدوار کردند.
ایده‌ی اروپای واحد در خطر است. فریاد می‌کشند، «"اروپاسازی" بس است!» بیایید دوباره با «روح و روان ملیِ» خود مرتبط شویم! بیایید «هویت ازدست‌رفته»ی خود را بازیابیم! همه‌ی قوای پوپولیستی که سراسر این قاره را فراگرفته‌اند چنین خواسته‌ای دارند. برای آنها مهم نیست که «روح و روان» و «هویت»، مفاهیمی انتزاعی است که اغلب تنها در فکر و خیال عوام‌فریبان وجود دارد.
تنها معدودی از فیلم‌های عربی مثل واعظ تلویزیونی آن‌قدر شهامت داشته‌اند که به تأثیرات زیان‌بار رابطه‌ی میان حکومت و اسلام بپردازند. مجدی احمد علی موفق شده تا اوضاع تیره و تار زمانه را به تصویر کشد و رمان مولای ما (2012) اثر ابراهیم عیسی را با شور و شوق و شوخ‌طبعی خوشایندی به فیلم برگرداند.
رادیو روشن است و کسی می‌گوید: «هیچ یک از علما گوش دادن به ترانه‌های مدونا و بیانسه و مایکل جکسون و امثال آنها را مجاز نمی‌داند. این ترانه‌ها زشت و مستهجن‌اند، شما را تحریک می‌کنند که برقصید و بدنتان را تکان دهید.» مستند وقتی عرب‌ها رقصیدند شهامت هنرمندانی را به تصویر می‌کشد که با بزرگداشت زندگی در برابر بنیادگرایان جوامع اسلامی مقاومت می‌کنند.
وقتی بودایی‌ها به مسلمانان روهینگیا در میانمار حمله کردند بسیاری از مردم از شنیدن این که در قرن بیست و یکم هم قتل عام رخ می‌دهد، تکان خوردند. اما قتل عام اتفاق می‌افتد و شواهد فزاینده حاکی از آن است که این رویدادها از الگوهای آشنایی پیروی می‌کنند. در این صورت، باید بتوان وقوع آنها را پیش‌بینی کرد.
قتل پاول آداموویچ، شهردار لیبرال محبوب گِدانسک، واکنش‌های تندی را در سراسر لهستان و دیگر نقاط اروپا برانگیخته است. در راه‌پیمایی‌های خاموشی که در ورشو، گدانسک و دیگر شهرها به یاد او برگزار شده است ده‌ها هزار لهستانی شرکت کرده‌اند. شنبه‌ی گذشته، روز خاکسپاری او، روز سوگواری ملی بود.
حالا نه جهانی که اطلاعات از آن خبر می‌دهد بلکه خودِ اطلاعات به محلِ اصلیِ «امرِ ناشناخته» تبدیل شده است. اکنون به نظر می‌رسد که خودِ اطلاعات بیش از حد گسترده، مرموز و مهارنشدنی است.
در دنیای ناپایدارِ ما که مبتنی بر تغییرِ آنی و نامنظم است، اهداف غاییِ تعلیم و تربیتِ سنتی نظیر عادت‌های ثابت، چارچوب‌های شناختیِ محکم و اولویت‌های ارزشی پایدار، عیب و نقص به شمار می‌روند. دست‌کم، تلقّی بازارِ دانش از آنها چنین است، بازاری که وفاداری، پیوندهای ناگسستنی و تعهداتِ بلند‌مدت را مطرود و منفور می‌شمارد: این‌ها موانعی‌اند که باید از سرِ راه برداشت.