به رغم تلاش‌های شوروی برای مبارزه با «شووینیسم روسی» و ایجاد یک اتحادیه‌ی چندقومیتی، ملی‌گرایی روسی نه تنها هیچ‌گاه به‌طور کامل از میان نرفت بلکه در نهایت به یکی از عوامل فروپاشی شوروی مبدل شد و در عرصه‌ی سیاست روسیهی دوران پوتین به‌تدریج نقشی محوری پیدا کرد.
یولیوس مارگولین می‌‌‌‌‌‌‌پرسد آیا روسیهی واقعی همانی است که پیروزی خود بر آلمان نازی را در «میدان سرخ» جشن می‌‌‌‌‌‌‌گیرد؟ یا آن کشوری است که در جهانِ ناشناخته‌‌‌‌‌‌‌ی اردوگاه‌‌‌‌‌‌‌های کارِ اجباری وجود دارد که آن را «سرزمین زک» (سرزمین زندانی) می‌‌‌‌‌‌‌نامد. او در سال‌های 1946 و 1947 درین‌باره نگاشت، یعنی دقیقاً پنج سال بعد از حبس با اعمال شاقه در شوروی. این مسئله هنوز در روسیهی قرن بیست و یکم مطرح است.
انتقاد شدید از یوزف استالین در «سخنرانیِ محرمانه»ی نیکیتا خروشچف در «بیستمین کنگره‌ی حزبی» در سال ۱۹۵۶ به شک و تردیدی عذاب‌آور نسبت به فهم کلی از گذشته‌ی شوروی انجامید. خروشچف نه تنها نمی‌خواست خللی در باور به حقانیت کمونیسم ایجاد کند بلکه...