واسیلی گروسمنِ نویسنده، همدل با حزب کمونیست، نخستین گزارشگری بود که به توصیف اردوگاه‌های مرگ نازی‌ها پرداخت اما به تدریج به مخالف حکومت تبدیل شد، کاگ‌ب تمام دست‌نوشته‌های او را ضبط کرد و میخائیل سوسلوف «کاردینال و عالیجنابِ خاکستریِ» کرملین که ۳۰ سال نظریه‌پرداز حزب کمونیست شوروی بود به او گفت اهمیتی ندارد که چه چیز درست یا نادرست است، «نویسنده‌ی اهل شورویِ ما باید آن چیزی را تولید کند که برای جامعه ضروری است».
امروز همه می‌دانند که نخست‌وزیر صربستان زنی همجنس‌گرا است و نخست‌وزیر مرد ایرلند هم با سربلندی از همجنس‌گراییِ خود حرف می‌زند. همین امر در مورد مدیر عامل اپل و تعداد زیادی از سیاستمداران، تاجران، هنرمندان و دانشمندان صادق است با این حال دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم که آزادی اقلیت‌های جنسی حتماً در سراسر جهان گسترش خواهد یافت و سرانجام به عربستان سعودی و برونئی هم خواهد رسید. در واقع، وقوع واکنش‌های منفیِ همجنس‌گراهراسانه حتی در لیبرال‌ترین کشورها نیز محتمل است.
درست بعد از جنگ جهانى دوم، آلمانی‌ها مجبور بودند که برای دریافت کوپنِ مایحتاج اساسی خود فیلم‌های مستندی را درباره‌ی اوضاع هولناک اردوگاه‌های کار اجباری تماشا کنند. اما آن طور که تونى جوت در کتابش دوران پس از جنگ می‌گوید مردم به سالن می‌رفتند اما به پرده نگاه نمی‌کردند. سال‌ها بعد، یک نویسنده‌ی آلمانى به نام استفان هرملین نوشت: «در فضاى نیمه‌تاریک سالن، مى‌توانستم ببینم که اکثر مردم از اول تا آخر فیلم، روى خود را برگردانده‌اند.
پس از جنگ جهانیِ دوم، عقیده به ژنتیکی بودن تفاوت‌‌های موجود میان به‌اصطلاح «نژادها» به یکی از محرّمات تبدیل شد. اما حالا با خیزش راست افراطی چنین باوری دوباره شایع شده است.
در صحنه‌های آغازین سرزمین بی‌صاحب، فیلم برنده‌ی جایزه‌ی اسکارِ دنیس تانوویچ، که در دوران جنگ بوسنی در سال‌های 1995-1992 می‌گذرد، یکی از سربازان بوسنیایی سرگرم روزنامه‌خواندن در سنگر است. او با نگرانی فریاد می‌کشد: «ببینین اوضاع رواندا چقدر بی‌ریخت شده!»
تشبث به تبار آریایی در بسیاری از جوامع جهان در دو سده‌ی گذشته کم و بیش رایج بوده است. امروز اما بحث درباره‌ی تبار آریایی در هند از همه جا داغ‌تر و پیچیده‌تر است. سر این که چه کسی آریایی است، آریایی‌ها از کجا و چطور آمدند، و تبار آریایی چه معنایی برای هویت ملی و سرنوشت سیاسی هند دارد، دعواست.
در ادامه‌ی گفت‌وگو با دکتر عبدالکریم لاهیجی از آینده‌ی ایران و مسائلی که با آن روبرو خواهیم بود و نیز نقشی که مذهب و روشنفکران سکولار در آینده‌ی ایران خواهند داشت پرسیده‌ایم.
هویت ملی چیست و چه نسبتی با فرهنگ، ناسیونالیسم و مفهوم مدرنِ شهروندی دارد؟ چه شاخصه‌هایی باید باشد تا به لحاظ حقوقی یا از نظر فرهنگی و تاریخی بتوانیم به یک نفر بگوییم ایرانی است؟ در ادامه‌ی گفت‌وگو با دکتر تورج اتابکی، این پرسش‌ها را با او در میان گذاشته‌ایم.