سه رفیق نوشته‌ی شیدا بازیار که در فوریه‌ی ۲۰۲۱ وارد بازار کتاب شد، در فهرست نامزدهای «کتاب سال آلمان» قرار گرفته است. این دومین رمان شیدا بازیار است، نویسنده‌ی ایرانی-آلمانی که در سال ۱۹۸۸ در شهر هرمس‌کایل (Hermeskeil) در جنوب غربی آلمان به دنیا آمد، از پدر و مادری که در دهه‌ی ۱۳۶۰ به علت باورها و فعالیت سیاسی‌شان تحت تعقیب حکومت ایران قرار گرفتند و به آلمان گریختند.

باید ببینیم که آیا حاضریم مثل فقیرترین فرد در جامعه‌ی خود زندگی کنیم؟ باید خود را به جای فرد دیگری بگذاریم ــ سپس آنچه را که هر کسی برای زندگی خوب نیاز دارد در نظر بگیریم.

یک قرن پیش، در اواخر دهه‌ی ۱۲۹۰ خورشیدی، زنان ایرانی که از هر حق برابری در خانواده و جامعه محروم بودند، می‌گفتند که دست‌کم طلاق دادن زنان را کمی مشکل کنید تا این‌طور نباشد که مردان هر وقت دل‌‌شان خواست زن‌شان را طلاق دهند و دست زن بیچاره به جایی بند نباشد. به نظر می‌رسد که صدای مادربزرگان فمینیست‌مان پس از صدسال، سرانجام به گوش دولت‌مردان رسیده و این روزها به دنبال آن هستند که با تصویب «لایحه‌ی پیشنهادی مقید و محدودسازی حق طلاق شوهر» بنیان خانواده را استوار نگه ‌دارند.

آیینی کهن از قلب کوه‌های عظیم و صعب‌العبور زاگرس که منادیانش به زبان کُردی پیام پروردگارشان را بر پهنه‌ی گیتی پراکنده‌اند و اصول دین و عباداتشان وام‌گرفته از فرهنگ کُردی است. نام‌شان «یارسان» است و در انتظار گذار از هزار و یک «دون» شیدایی، سال‌هاست که سکوت اختیار کرده‌اند و در خلوت «جم‌خانه»ها با نوای تنبور در ستایش یار و معبودشان مقام می‌خوانند.

اعتراضات در ایران عوامل متعددی دارد. تحلیل‌گران، بحران اقتصادی، فساد و ناکارآمدی حکومت و تبعیض سیاسی را به عنوان بخشی از این عوامل برشمرده‌اند. برخی کارشناسان نیز عوامل دیگری همچون بحران‌های محیط زیستی را زمینه‌ای برای شدت گرفتن نارضایتی‌ها می‌دانند. آقای ناصر کرمی، کارشناس محیط زیست و اقلیم‌شناس، در گفتگو با آسو ــ با نگاه ویژه به فاجعه‌ی ماهشهر ــ به این عوامل و نقش آن در اعتراضات پرداخته است.

فاتح یکی از محافظه‌کارترین نواحی استانبول است. هفته‌ی قبل، بعضی از اهالی این ناحیه دیدند که یادداشتی به درِ آپارتمانی چسبانده شده است: «مواظب باشید! سیانور داخل خانه است. به پلیس خبر دهید. وارد نشوید.» نویسنده‌ی این یادداشت هر که بود، می‌خواست همسایه‌ها را از شرِ ماده‌ای خطرناک حفظ کند. وقتی پلیس رسید با چهار جسد روبه‌رو شد...

از نیمه‌ی دهه‌‌ی ۸۰ به بعد، جامعه‌ی مدنی از یک سو آماج تهدید، توقیف و قطع حمایت‌های دولتی بود و به نظر می‌رسید که در سراشیبی سقوط قرار دارد اما از سوی دیگر، بخش‌هایی از آن به ویژه در حوزه‌ی زنان، پرجنب و جوش‌ترین دوره‌ی فعالیت‌شان را در دوران چهار ساله‌ی ۸۴ تا ۸۸ و در همان شرایط تشدید سرکوب‌ها تجربه کردند.

سازمان‌های غیردولتی در دوره‌ی اصلاحات در مرکز توجه فعالان مدنی و سیاسی قرار داشتند و بسیاری از آنها توانستند منشأ تغییرات کوچک و بزرگی در سطوح مختلف محله‌ای تا کشوری باشند اما مهم‌ترین دستاوردشان برداشتن نخستین گام‌ها برای ایجاد جامعه‌ی مدنی به معنای نهاد واسط بین مردم و حکومت‌ بود.