صنعتگران خاطرهساز ایران
صنعتگران و کارآفرینان ایرانی از حدود هفتاد سال پیش شروع به تولید کالاهایی کردند که زندگی ایرانیان را تغییر داد و به بخشی از خاطرات چند نسل تبدیل شد. آشپزخانههای دودگرفته با ورود چراغگاز و وسایل گازسوز تغییر کردند؛ با ورود پیکان، بسیاری از ایرانیان صاحب خودرو شدند؛ کفش ملی، جای گیوه و گالش را گرفت؛ بیسکوئیت، پفک نمکی و ویفر مینو مزهی تازهای به شیرینیهای ایرانی اضافه کرد؛ پارس توشیبا تلویزیون را همگانی کرد و اکنون پلوپزهایش در اکثر خانهها پیدا میشود.
سازندگان این محصولات که ایرانیان را به دنیای جدیدی واردد کردند، چه کسانی بودند؟ این مجموعه مروری است بر زندگی و دستاوردهای پیشآهنگان تولید صنعتی در ایران.
حبیب ثابت بعد از تأسیس کارخانهی پپسی، تلویزیون ایران را راه انداخت و در کنار آن، به فعالیتهای دیگرِ اقتصادیاش ادامه داد. ابتدا از طریق شرکت ثابتپاسال، لاستیک ماشین وارد میکرد و پس از آن، تصمیم گرفت تا کارخانهی تولید لاستیک را در ایران راهاندازی کند.
محسن آزمایش برخلاف همعصران و رقبایش، مانند برخوردار و برادران ارجمند در شرکت ارج که بهصورت خانوادگی یا با سرمایهی نسلی و آموزشهای دانشگاهی کارشان را شروع کرده بودند، یکهوتنها، بدون داشتن تحصیلات عالی، کارش را شروع کرد و با هوش و پشتکار شخصی توانست آزمایش را به یک برند ملیِ لوازمخانگی تبدیل کند.
یک سال پیش از ملیشدن صنعت نفت ایران، محمود خلیلی به خوزستان سفر کرد و دید که شرکت نفت گازهای مخازن را میسوزاند و به همین دلیل، عزمش را جزم کرد تا صنعت استفاده از گاز را در داخل ایران راه بیندازد. در آن زمان، مردم برای پختوپز از هیزم و نفت استفاده میکردند.
برخلاف اظهارنظرهای رایج و سادهانگارانهی برخی محققان و روشنفکران، محصولات ارج مونتاژ و کار کارگران سرهمبندیکردن قطعات وارداتی نبود بلکه مهندسان شرکت برای تولید هر محصول ماهها مطالعه میکردند. سرنوشت ساخت هر محصول و کارگاههای مختلفی که در کارخانهی ارج ساخته شدند، هرکدام شرح جداگانهای دارد و حاصل زحمات مهندسان ایرانی است.
علی خسروشاهی نمایندگی نستله را تا زمان ملیشدن شرکت مینو در اختیار داشت، نستله تقریباً ۷۰درصد سهم بازار و رتبهی اول را در بازار شیر و غذای بچه در ایران، در دست داشت و در محصولاتی نظیر نسکافه نیز در بازار بیرقیب بود.
هنگامی که از صنایع خانگی ایران سخن میگوییم، احتمالاً اولین نامی که به ذهنمان متبادر میشود، «محمدتقی برخوردار» است؛ شخصی که به پایهگذار و پدر صنایع خانگی ایران مشهور است. اما با وقوع انقلاب، همان سرنوشت تراژیکی که در انتظار بسیاری از صنعتگران و کارآفرینان ایرانی بود، گریبان حاجی برخوردار را نیز گرفت: مصادرهی اموال.