این که به نظرِ ما ارزش اصلیِ زمان گذشته، «سادگی» است نشان می‌دهد که نوستالژی به دنبال برآورده کردن چه نیازی است. می‌خواهم بگویم آنچه واقعاً در خیال‌پردازی‌های پرحسرتمان به دنبالش هستیم سکون گذشته است.

اینکه گذشته را مایه‌ی شرم و عذاب وجدان بدانیم یا مایه‌ی تسلی و حسرت، همیشه به استنباط‌ ما از گذشته و عزم و اراده‌ی ما در این کار بستگی دارد، لااقل به این علت که آنچه امروز هویت گروهی خوانده می‌شود در اصل چیزی نیست جز مجموعه‌ای از استنباط‌ها از گذشته، همراه با مقداری مناسک و آداب و رسوم و داستان‌.

همان‌طور که پروست به خوبی دریافته بود، هر مرجع حس نوستالژیک ــ خواه بو باشد و خواه بخشی از یک آهنگ ــ جهانی را در درون ما زنده می‌کند که سرشار از جزئیات فراوان است. این تکه‌ی کوچک نماینده‌ی کلیت جهانی از دست رفته است: شخصیت‌های ساکن آن، باورهایی رایج و احساسات غالب در آن.

بسیاری پس از مهاجرت هم‌چنان تعلقِ خاطر نسبت به جایی به نام وطن داشته و آرزوی بازگشت به آن را دارند. این مکان در خاطرات افراد انعکاس گذشته‌ی طلایی و شیرینی‌ است که پیش از دوره‌ی مهاجرت وجود داشت. ذهن افراد غالباً با گزینش لحظات شیرینِ گذشته و حذف وقایع ناگوار، تلفیقی ناهمخوان با واقعیات تاریخی ارائه داده و سپس در حسرت آن وضعیت می‌نشیند. احساس حسرت بسیاری را به اندیشه‌ی بازگشت به وطن می‌اندازد. اما این افراد به‌ندرت آن‌چه را در تخیل خود از وطن دارند در واقعیت هم می‌یابند.

سیاستمداران همیشه از گذشته سوءاستفاده کرده‌اند. اما اکنون نوستالژی هم در کشورهای ثروتمند و هم در اقتصادهای نوظهور رواج یافته است. راست و چپ، دموکراسی‌ها و دیکتاتوری‌ها، همگی دارند از شکوه و جلال دوران گذشته یاد می‌کنند.