چگونه یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان دنیا برداشت‌هایی چنین اشتباه داشته است؟ بی‌تردید دیوید هیوم شایسته‌ی جایگاه رفیعی در میان بزرگان فلسفه است اما هرجا پای سیاست در میان بوده، دچار خطا شده است.

پیشرفت‌های علم قوه‌ی تخیل دینی را دوباره فعال کرده است. تاریخ انسان زمانی پایان خواهد یافت که انسان‌ها به خدا تبدیل شوند ــ یا نابود شوند. راه دیگر، برقراری توازن بوم‌شناختی در جهان است.

کشف آثار هنری و فناوری‌های پیچیده‌ با قدمت ۴۰ هزار ساله در اروپا این تصور را پدید آورده بود که جهشی ژنتیکی باعث به وجود آمدن گونه‌ای از انسان‌ها در اروپا شده است که نوعی برتری شناختی دارند. همین تصور مبنای بسیاری از توسعه‌طلبی‌های استعماری و قوانین نژادپرستانه بود. اما وینس توضیح می‌دهد که یافته‌های جدید نادرستی این تصور را نشان می‌دهند.

شاید به نظر برسد که در کشوری مانند ایران که هرگز به معنای دقیق کلمه نظمی سکولار بر آن حاکم نبوده، پساسکولاریسم آموزه‌ای برای وضع موجود ندارد. با وجود این، نظری عمیق‌تر به خاستگاه‌های سکولاریسم، چالش‌های برآمده از آن و راه‌حل‌هایی که پساسکولاریسم برای رویارویی با این چالش‌ها ارائه می‌کند، نشان می‌دهد که دغدغه‌های پساسکولاریسم با وضعیت کنونی و، به‌ویژه آینده‌ی ایران، چندان هم نامرتبط نیست.

کشیش و متفکر فرانسوی، پیتر آبِلار، یک سال پیش از مرگ خود در سال ۱۱۴۲ میلادی آخرین کتاب خود را به پایان رساند. کولیشیوس که به لاتین نوشته شده است، داستان گفتگویی میان یک مسیحی، یک یهودی و یک فیلسوف را روایت می‌کند. فیلسوف، شخصیت اصلی داستان است. او می‌خواهد بداند که کدام یک از دو دین مسیحی و یهودی با عقل بیشتر مطابقت دارد.

گفتگوی عمومی فرانسویان درباره‌ی اسلام اخیراً موجی از مناقشات را در سطح بین‌المللی به راه انداخته است. اغلب فرانسویان نمی‌دانند تاریخ ارتباط آنها با اسلام چقدر طولانی است و اغلب آن را به چند دهه‌ی اخیر محدود می‌دانند که طی آن اسلام در فرانسه به دین دوم تبدیل شد و از پروتستانتیسم و دین یهود پیشی گرفت. 

انضباط شخصی، بافرهنگ بودن و عقلانیت: این آموزه‌های رواقی ممکن است به ما اجازه دهند که در جهان آنگونه که هست راحت‌تر زندگی کنیم. اما سیاست همان‌قدر که درباره‌ی توافق است، درباره‌ی تضاد نیز هست و دست‌کم تا حدی متأثر از عصبانیت‌های مردم است.