خانه‌های خشمگین

ناکارآمدیِ نهادهای دولتی‌ای همچون «ستاد مبارزه با موادمخدر» که در سال ۱۳۷۶ تأسیس شد، بر کسی پوشیده نیست. روند فزاینده‌ی اعتیاد در کشور، بدترشدن شرایط زندگیِ مصرف‌کنندگان و کاهش سن اعتیاد، از جمله شاخص‌هایی است که ناکارآمدیِ فعالیت‌های دولتی را نشان می‌دهد.

این روزها تلویزیون روسیه مصاحبه‌ای با سرگئی بودروف، بازیگری پرطرفدار در روسیه، را به‌طور مکرر نشان می‌دهد. او می‌گوید: «در زمان جنگ، نمی‌توان از خودی‌ها بد گفت. حتی اگر مقصر باشند. حتی اگر کشورتان در زمان جنگ خطا کند، نباید از آن بدگویی کنید.» و این همان کاری است که مردم انجام می‌دهند، زیرا مایل‌اند که از «خودی‌ها» حمایت کنند حتی اگر آنها به اوکراینی‌ها شلیک کنند.

محسن آزمایش برخلاف هم‌عصران و رقبایش، مانند برخوردار و برادران ارجمند در شرکت ارج که به‌صورت خانوادگی یا با سرمایه‌ی نسلی و آموزش‌های دانشگاهی کارشان را شروع کرده بودند، یکه‌وتنها، بدون داشتن تحصیلات عالی، کارش را شروع کرد و با هوش و پشتکار شخصی توانست آزمایش را به یک برند ملیِ لوازم‌خانگی تبدیل کند.

از چهارده زنِ ۲۶ تا ۷۸ساله‌ای که با آنها مصاحبه کردم، دو نفرشان چادری هستند؛ یک نفر دیگر قبلاً چادر به سر می‌کرده است و حالا با حفظ اعتقاد به حجاب، فقط روسری به سر می‌کند؛ شش نفر از آنها قبلاً چادری بوده‌اند اما اکنون حجاب ندارند؛ یک نفر از این پنج نفر هنوز در برخی جمع‌های خانوادگی روسری به سر می‌کند؛ پنج نفر دیگر نیز که از خانواده‌های سکولار آمده‌اند، چالش‌هایشان با حجاب از زمان ورود به جامعه شروع شده است. یکی از این پنج‌ نفر در دوره‌ی کوتاهی حجاب بر سر می‌کرد.

آن که از دست داده حفره‌ای در قلب خود دارد که نمی‌گذارد از جمله‌ی بی‌غمانِ عالم باشد. سعدی در بیتی در اواخر غزل بیان می‌کند، «این بی‌تو» یعنی چه، آنجا که می‌گوید، «با تو» یعنی چه. «با توام یک نفس از هشت بهشت اولی‌تر». یک لحظه با تو بودنم بالاتر از بودنم در هشت بهشت است تا چه رسد به یک بهشت! با تو بودن نه یک بار سعادتمند بودن، که هشت بار سعادتمند بودن است!

چه دعواهاى زن و شوهرى باشد، چه اختلافات همسایگی یا رفاقت‌های به‌هم‌خورده، به نظر می‌رسد هر وقت که افراد مدتى طولانى را با هم می‌گذرانند، اختلاف نظر و تعارض تقریباً اجتناب‌ناپذیر است. و هر چه این رابطه مهم‌تر باشد، آن تعارض و درگیرى می‌تواند مخرب‌تر باشد.

از روز جمعه ۴ مارس ۲۰۲۲ فیلمی در سینماهای ترکیه بر روی پرده رفته است که رکورد فروش را در هفته‌ی اولِ نمایش شکست. «بَرگَن» بر اساس زندگی بَلگین ساریلمیشر، با نام هنری بَرگَن، خواننده و هنرپیشه‌ی سبکِ «می‌خانه» و «آرابسک»، است که در سال ۱۹۸۹ در سن سی‌سالگی به‌دست شوهر سابقش، هالیس سِربَست، کشته شد. هنرمندی که زندگی و مرگش به یکی از نمادهای خشونت علیه زنان در ترکیه بدل شده است.

جریان روشن‌فکری روسیه که سابقه‌ای طولانی و پرشور در مبارزه با استبداد حکومتی دارد و در دوره‌ی شوروی، چهره‌های درخشانی همچون الکساندر سولژنیتسین و آندری ساخاروف از آن برخاستند، در روسیه‌ی امروز در چه وضعیتی به سر می‌برد؟ آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت‌وگویی است با آندری اوستالسکی، نویسنده و روزنامه‌نگار روس که در لندن زندگی می‌کند.

یک سال پیش از ملی‌شدن صنعت نفت ایران، محمود خلیلی به خوزستان سفر کرد و دید که شرکت نفت گازهای مخازن را می‌سوزاند و به همین دلیل، عزمش را جزم کرد تا صنعت استفاده از گاز را در داخل ایران راه بیندازد. در آن زمان، مردم برای پخت‌وپز از هیزم و نفت استفاده می‌کردند.

بعد از ده سال زندگی در فرانسه، به چین برگشتم تا اسنادی را امضا کنم اما مرا زندانی کردند. در طول دو سال بعد از آن، به‌طور سیستماتیک انسانیت‌زدایی، تحقیر و شست‌وشوی مغزی شدم.

از بیست‌ونه کشوری که می‌توان آنها را پساکمونیستی خواند، فقط شش کشور استونی، اسلوونی، لتونی، جمهوری چک، لیتوانی و اسلواکی «دموکراسی‌ِ تثبیت‌شده» به شمار می‌روند، در حالی که اخیراً لهستان به رتبه‌ی «دموکراسی تثبیت‌نشده» تنزل یافت (و در کنار بلغارستان، رومانی و کرواسی قرار گرفت) و مجارستان حتی بیش از این سقوط کرد و به «حکومت مختلط» تبدیل شد- این بزرگ‌ترین گروه است که صربستان، مونته‌نگرو، آلبانی، مقدونیه، اوکراین، بوسنی، گرجستان، کوزوو و مولداوی را نیز دربرمی‌گیرد.

گزارشْ صدای آدم‌ها‌یی است که در حاشیه قرار گرفته‌اند؛ روایت مکان‌ها‌یی است که ناشناخته مانده‌اند؛ بازشناسی و بازگو‌یی مسائلی است که پنهان نگه داشته شده‌اند؛ دیدن و شناختن و فاش‌کردن اعمال و رفتاری است که منافع و مصالح عمومی را نادیده گرفته‌اند.

در زمانی که من جوان بودم بحث انتخاب میان اصلاح و انقلاب بسیار داغ بود. آیا جامعه را ذره‌ذره اصلاح و بهبود بخشیم یا آن را از اساس ویران کنیم و دوباره از نو بسازیم؟ درمجموع، معاصران و هم‌نسلان من گزینه‌ی دوم را ترجیح می‌دادند. و زمانی که در پاریس در ایام مه ۱۹۶۸ به معنا و لوازم این انتخاب پی بردم، حرفه‌ی آینده‌ی خود به‌عنوان روشن‌فکر محافظه‌کار را نیز کشف کردم.

این روزنامه نه چشم‌پرکن بود، نه خوش‌چاپ؛ مدیر آن وکیل و سناتور و وزیر سابق هم نبود. پس مردم چرا این‌قدر آن را می‌پسندیدند؟ از خود مردم بپرسید. نام این روزنامه به‌اندازه‌ای بر سر زبان‌ها بود که سید اشرف‌الدین قزوینی، مدیر آن را، مردم به‌نامِ نسیم شمال می‌شناختند و همه او را آقای «نسیم شمال» صدا می‌کردند.

برخلاف اظهارنظرهای رایج و ساده‌انگارانه‌ی برخی محققان و روشن‌فکران، محصولات ارج مونتاژ و کار کارگران سرهم‌بندی‌کردن قطعات وارداتی نبود بلکه مهندسان شرکت برای تولید هر محصول ماه‌ها مطالعه می‌کردند. سرنوشت ساخت هر محصول و کارگاه‌های مختلفی که در کارخانه‌ی ارج ساخته شدند، هرکدام شرح جداگانه‌ای دارد و حاصل زحمات مهندسان ایرانی است.

جنگ‌های تجاری، جنگ‌های داخلی و جنگ‌ میان کشورها در آینده، بدون تضمین‌های لازم از سوی یک اتحادیه‌ی واقعاً شمول‌گرا از کشورها قابل اجتناب به نظر نمی‌رسید، اتحادیه‌ای که در آن «ضعیف‌ترین کشور نیز آن‌قدر امنیت داشته باشد که حتی قدرتمندترین کشور هم نتواند به آن آسیب برساند».

برخاستن از میان ویرانه‌ها، رقصیدن میان گلوله‌ها عنوان تازه‌ترین کتاب مریم اشرافی، عکاس ایرانیِ ساکن پاریس است. او از سال ۲۰۱۲ بارها به کردستان عراق و مناطق مختلف درگیر در جنگِ سوریه سفر کرده است. سفری که با کنجکاوی او درباره‌ی مردمان کُرد شروع شده و با مستند کردن زندگی و مبارزه‌ی آن‌ها ادامه یافته است.

آن‌هایی که مرا خوب نمی‌شناسند گمان می‌کنند که من یک نفرم، و به تبع آن فکر می‌کنند که تبریز من هم یک شهر است. آن اوایل نزدیک‌تر از آن بود که ببینمش. بخشی از خودم بود و نه هنوز به صورت تجزیه‌شده به دو بخش محیط و من.