نگاهی به نمایشگاه بینالمللی کتاب فرانکفورت
سپهر عاطفی
از حضور اعتراضی افغانستان تا غرفهی انجمن جانباختگان پرواز PS752، در هفتادوسومین دورهی نمایشگاه کتاب فرانکفورت چه گذشت؟
از حضور اعتراضی افغانستان تا غرفهی انجمن جانباختگان پرواز PS752، در هفتادوسومین دورهی نمایشگاه کتاب فرانکفورت چه گذشت؟
اخیراً جناحهاى راست و چپ (به طور گستردهای) جاى خود را عوض کردهاند. همان کسانی که به سوگواری سنتشکنی و افسونزدایی از جهان نشسته بودند ــ و مطمئناً در خودِ دوران روشنگری واپسگرا و مخالف بودند ــ هماکنون به استقبال آن رفتهاند. کسانی که احتمالاً در قرون هفدهم و هجدهم از علاقهمندان به آن بودهاند، نمیتوانند بحث آزادی، احساسات و استدلال را با بردهداری و استعمار سازگار کنند.
اعتیاد به مواد مخدر و آسیبهای ناشی از آن، همچون کلاف سردرگمی است که از دههها پیش در جامعهی ایران غلت میخورد و هر روز بیشتر از قبل درهم میپیچد. سعید مدنی، جامعهشناسی که سالها در این حوزه پژوهش کرده، در گفتوگو با آسو به بررسی وضعیت موجود میپردازد و توضیح میدهد که چرا روشهای به کار برده شده برای کنترل اعتیاد، تاکنون موفق نبوده است.
بعد از ظهر روز ۳۰ مرداد سال ۱۳۵۹، ۹ نفر اعضای محفل ملی بهائیان ایران به همراه دو نفر از مشاورانشان توسط جمعی که خودشان را مأمور معرفی میکردند، ربوده شدند. از جانب بنیاد تسلیمی، که به یاد و نام یکی از آن ۱۱ نفرِ ربوده شده تأسیس شده، امین ضرغام و یاسمن عامری برای یافتن ردی از آن گروه، پژوهشی را آغاز کردند که در جریان آن با جمعی از اهل خبره و مطلعین در این زمینه گفتگو کردند. آنچه در اینجا میبینید تکههایی از گفتگوئیست که در فروردین ۱۳۹۲ با آقای ابوالحسن بنیصدر در پاریس صورت گرفته و ضبط شده است. آسو به مناسبت درگذشت و به یاد آقای بنیصدر این گفتگو را منتشر میکند.
صلح، با آنکه یکی از کهنترین آرمانهای بشری است، هرگز تا پیش از کانت به مفهومی کلیدی در فلسفه بدل نشده بود؛ سهل است، این موضوع هنوز هم در فلسفه بحثی حاشیهای به شمار میرود. در عوض، ستایش از جنگ در آثار برخی فیلسوفان مانند هگل به چشم میخورد. کانت اولین فیلسوفی در تاریخ است که واژهی «صلح» را در عنوان یکی از آثارش به کار میبَرَد، یعنی در به سوی صلح جاودان: طرحی فلسفی (۱۷۹۵)
آیا لیبرالیسم هم «ایسم»ای مثل دیگر «ایسمها» است؟ به نظرم، زمانی چنین بود. در قرن نوزدهم و نخستین سالهای قرن بیستم، لیبرالیسم ایدئولوژی جامعی بود: بازار آزاد، تجارت آزاد، آزادی بیان، مرزهای باز، دولت کمینه، فردگرایی شدید، آزادی مدنی، رواداری دینی، حقوق اقلیتها. اما امروز این ایدئولوژی را لیبرتارینیسم میخوانند، و اکثر کسانی که خود را لیبرال میدانند، دستکم همهی اینها را نمیپذیرند.
روزنامهی «اختر» که حدود یک قرن و نیم پیش در استانبول شروع به انتشار کرد، اولین نشریهی منظّمی است که ایرانیان در خارج از کشور بنا نهادند. «اختر» یکی از مهمترین روزنامهها در تاریخ مطبوعات فارسیزبان است که نقش بزرگی در بیداری ایرانیان داشت.
بیش از یک دههی قبل در خیابان انقلاب، بهویژه حد فاصل چهارراه ولیعصر تا میدان انقلاب، آنقدر کتابهای خواندنیِ دست دوم و نو در بساط دستفروشها به چشم میخورد که نمیشد به راحتی از آنها گذشت.
ظهور یک بیماری همهگیر در سینما و ادبیات جهان ردپای کهنه و قدیمیای دارد. چه روایتها و رویکردهایی دربارهی بیماری همهگیر فرضی وجود دارد؟ ویروس در ادبیات و سینما نمایندهی چیست و به چه چیزهایی دلالت دارد؟ در این قسمت از مجموعه پادکستِ «یک متر و نیم» و در گفتگو با رضیه انصاری، رماننویس ساکن کشور چک، به موضوع ادبیات و ویروس پرداختیم.
نویسنده در توصیف «رویدادهای ۶۸» نوشته: «آنچه مایهی حیرت اسکروتن شده بود، بیزاری و نفرت دانشجویان از طبقهی بورژوایی بود که به نوبهی خود آزادی و رفاه فرانسه را بر فراز ویرانههای جنگ جهانی دوم و اشغال نازیها احیا کرده بود.» این کمابیش حرف دل بسیاری از کسانی است که انقلاب ۱۳۵۷علیه محمدرضاشاه پهلوی را حرکتی احساسی، و نه برخواسته از آیندهنگری و دوراندیشی میدانند.
نکتهی مثبت جشنوارهی امسال حضور پررنگتر سینماگران زن بود. در چند سال اخیر، شاهد باز شدن تدریجی دری بودیم که بهطور سنتی به روی زنان بسته بود. این گشایش نشان داد که تبعیض جنسیتی که پیش از این آگاهانه یا ناآگاهانه بر نیمی از هنرمندان اعمال میشد تا چه حد جوامع بشری را از بخشی از هنر محروم ساخته بود.
قانون حمورابی. ماگنا کارتا. اعلامیهی استقلال. در طول تاریخ بشر، چنین نوشتههایی ادعا کردهاند که مردم شایستهی آزادی، امنیت و شرافتاند. چرا بهرغم تفاوتهای فرهنگی عظیم میان قارهها و تنوع اجتماعی شدید در پهنای هر قاره، مفاهیم بنیادین در این بیانیههای حقوق بشر عمدتاً ثابت باقی ماندهاند؟ به گفتهی دو نفر از دانشمندان دانشگاه براون، علت این است که همهی انسانها از نظر نظام عصبی به یکدیگر شباهت دارند.
سلسله پادکستهای «غذایای ایرانی»، کاری از فهیمه خضرحیدری، در هفتهای که گذشت موفق به دریافت جایزهی فینالیست در «جشنوارهی جوایز برنامههای رادیویی نیویورک» شده است. با تبریک به فهیمه خضرحیدری و به مناسبت این موفقیت ضمن بازنشر این مجموعه، قسمت ویژهای را با کمی تأخیر با عنوان «غذایای ایرانیِ تابستان» در آسو منتشر میکنیم.
هنر فرشتهای است که چشم از آن نمیتوان برگرفت، فرشتهای که وجودش برای زندگی ما حیاتی است. تمدنی که نخواهد دوباره اما این بار به دور از خشونتِ عالم واقع، با ظرافت و با فاصلهای شورانگیز (پِی تاسِ فاصله، نیچه) دیده شود زنده میماند اما بیروح و افسرده زنده میماند، مثل اشیاء و فسیلها! ما فقط یک بار روی زمین زندگی نمیکنیم و از دست نمیدهیم و به دست نمیآوریم بلکه پیش از آن بارها شکستها و پیروزیهای خود را تخیل میکنیم، بارها پیش از لحظهی سرنوشتساز به بازیِ ذهنی دربارهی آنها مشغول میشویم.
ترکیه را اغلب مهمترین نمونهی کشوری میشناسند که با جمعیتی اکثراً مسلمان، نظام سیاسی سکولار دارد. اما ریشههای این نظام که حدود یک قرن قدمت دارد در کجاست و تجربهی ترکیه با سکولاریسم در این یک قرن چگونه بوده است. این سؤالها را مهدی شبانی در گفتگو با عایشه حُر مورخ صاحبنام ترکیه در میان گذاشته است.
پیش از خواندن خاطرات پروانه بهار، تصویر دیگری از موقعیت خانوادهای داشتم که از پدر تا فرزندان لقب «ملک» دارند و مادر هم شاهزاده خانمی است از طایفهی قاجار و در باغ و خانهای بهغایت خرم و بزرگ زندگی میکنند. اما با خواندن این کتاب، تابلوهای پسِ پشتِ واژههای پروانه بهار در پیش چشمم جان گرفتند و دانستم که آن باغ و آن خانهی دروازه دولت، جای ملکزادگان نبوده است؛ «این وادی عشق است، نه جولانگه شاهان».
در محلهی تسوروهاشی در اوزاکا در ژاپن، یک دختر 14 ساله سرگرم سخنرانی است و خطاب به جمعیت میگوید از کُرهایها به شدت متنفر است و دوست دارد که آنها را به قتل برساند. در میانمار، یکی از کاربران فیسبوک بنگالیها را سگهایی میخواند که کمر به نابودی میانمار و میانماریها بستهاند.
چند روز پیش، به دوستی گفتم که مرکز ایالت تنسی ناکسویل است. او بیدرنگ با دستش اشاره کرد که نه نه نه، و گفت: «خیر، نشویل است.» پیداست که حرف من درست نبود. اما از آنجا که به درستیِ آنچه میگفتم عقیده داشتم، باری به هر حال راستگو بودم. هرچند اشتباه کردم اما دروغ نگفتم. این تمایز میان درستی و راستگویی مهم است اما بیم آن میرود که در بحث و جدلهای مربوط به سیاستِ «پساحقیقت» و «اخبار جعلی» گم شود.
در این گفتار عباس امانت، استاد کرسی ویلیام سامنر در بخش تاریخ دانشگاه ییل، میکوشد تا با پرداختن به برخی از نشیب و فرازهای نهادی در ایران طی ۱۲۵ سال (از آغاز سلسلهی قاجار در سال ۱۷۸۵ میلادی تا پایان دوران مشروطه و آغاز عصر پهلوی در سال ۱۹۲۱) نشان دهد که تصورات رایج در بارهی کاستی و زوال سیاسی ایران، تنها تعبیر کامل و موجه برای شناخت دورهی قاجار نیست.
به گفتهی محققان، شیوع یک ویروس کشنده و رکود اقتصادی گسترده در سال گذشته مانع از افزایش گازهای گرمکنندهی زمین در جو به بالاترین سطح خود در تاریخ نشد. تقریباً یک سال پس از آنکه ویروس کرونا هواپیماها را زمینگیر، کارخانهها را تعطیل و رفتوآمدها را متوقف کرد، دانشمندانی که جو زمین را بررسی میکنند، اثری از کاهش انتشار گازهای کربنی نیافتهاند.
بهرغم ترسها، اضطرابها و مرگومیرهای ناشی از پاندمیهای کشندهی تاریخ، آیندهی پاندمیها با پیشرفتهای بزرگ و انقلابی همراه بوده است. گفته میشود که کرونا در علم و فرهنگ علم تغییرات چشمگیری ایجاد کرده است و پزشکان و دانشمندان و پژوهشگران آزمایشگاهها را به قهرمانان و اساطیر دوران ما تبدیل کرده است. اما آیا بیش از اندازه به قطعیت و شکستناپذیری علم تکیه میکنیم؟
در سال 1914ــ سه دهه قبل از بمباران هیروشیما و ناگازاکی ــ اچجی ولز در رمان دنیای آزادشده از بمبهای اتمیای سخن گفت که مواد رادیواکتیوشان میدان جنگ را آلوده میکند. در سال 1968، جان برونِر، نویسندهی انگلیسی، در رمان ایستادن در زنگبار با خیالپردازی از تشکیل اتحادیهی اروپا، ظهور چین به عنوان قدرتی جهانی، افول اقتصادیِ دیترویت و به قدرت رسیدن «رئیسجمهور اوبومی» سخن گفت.