آیا مسئلهای بنیادی در ایران وجود دارد که منشأ و اساس مسائل امروز جامعهی ایران است؟ ریشهی بحرانهایی که در ایران داریم کجاست؟ در ادامهی گفتگوها دربارهی مسائل بنیادی ایران، این سؤالات را با کاظم کردوانی در میان گذاشتهایم. دکتر کردوانی، جامعه شناس و دبیر سابق کانون نویسندگان ایران، و از رهبران پیشین کنفدراسیون دانشجویان است، و نوشتههای پرشماری دربارهی مباحث فرهنگی-سیاسی ایران دارد.
ایران در فاصلهی کمتر از یک قرن دو انقلاب بزرگ را از سر گذرانده است، انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی. چگونه بود که در انقلاب مشروطه، رهبران فکری جامعه، به دنبال الگوهایی از جوامع مدرن غربی برای ایران بودند، اما در انقلاب ۵۷، خواسته یا ناخواسته پشت سراسلامیها قرارگرفتند؟ این بحث را در گفتگویی با دکتر محمد رضا نیکفر در میان گذاشتهایم.
در سال ۱۹۱۶، مقالهای با عنوان «کلینیک ادبی» منتشر شد که نویسنده از یک گروهِ «کتاب درمانی» نوشته بود که توسط یکی از آشنایان او در زیرزمین یک کلیسا راه افتاده بود. آشنای نویسنده، در این گروه بنا به درد و مشکلات اعضای گروه، کتاب توصیه میکرد و اصلاً به دنبال کتابهای «راهنمای زندگی» و «خودشناسی» و از این دست نمیرفت.
تبعیدیان قدیم و جدید بندرعباس این روزها با گسترش فضای شهری به این «خور» پناه بردهاند. خورخوابها با هر چه در دست دارند، مقوا و پارچه، چادری و خانهای در میان مجرای فاضلاب برپا کردهاند و تبعید خود را بدین شکل ادامه میدهند.
مستند «سفره» به کارگردانی توماس ای. مورگن، ماجرای پر پیچوخم تلاش مریم را دنبال میکند تا کسبوکار کوچک اغذیهفروشی سیار راه بیندازد. مریم مدتها در این فکر بود که کسبوکاری زنانه راه بیندازد و با کمک زنان پناهجوی دیگر کمپ، تلاش کنند تا هم وضعیت مالی خود و خانوادههایشان را بهتر کنند، هم دورهم کار و تلاش کنند و توانمند شوند و هم به الگویی برای فضای غمزده و درگیر رخوت کمپ تبدیل شوند.
اولین خودکشی ثبت شده در تاریخ ایران را میتوان در دل بیستون یافت. در کتیبهی بیستون در شرح چگونگیِ مرگِ کمبوجیه آمده: به «خویشمرگی مرد.» این که آیا کمبوجیه به مرگی خودخواسته مرده یا مرگی طبیعی رازی است که از پس سالیان هنوز نامکشوف و مورد جدل است. چند صباحی است اما که پژوهشی دیگر نیز به خویشمرگیهای حوالی این کوه اضافه شده است. گویی عبارت حکاکی شده به سه زبان حالا خود دست به کار معنابخشی به این راز شده و از کلمات به بدنها منتقل شده است. خویشمرگی همانند یک پیشگویی، ولایات و آبادیهای اطراف خود را در برگرفته است.