عصر اینترنت و ناخرسندی‌های آن

در حالی که بسیاری از نشریات معتبر، رسانه‌های جهانی و نهادها و انجمن‌های بین‌المللی هر یک به نحوی یک عمر فعالیت‌های فرهنگی و بشردوستانه‌ی وارتان گریگوریان را گرامی داشته‌اند، وی همچنان در زادگاه خود ایران، وطنی که آن را در نوجوانی ترک کرد، کم‌تر شناخته شده است. با علی بنوعزیزی، استاد علوم سیاسی در کالج بوستون و رئیس پیشین انجمن ایران‌پژوهی و انجمن مطالعات خاورمیانه، که وارتان گریگوریان را از نزدیک می‌شناخت گفتگویی انجام داده‌ایم.

بعضی از کشورها موفق شده‌‌‌‌‌‌اند که بر بیماری کووید-۱۹ غلبه کنند و بعضی دیگر، در برابر آن کاملاً به زانو در آمده‌‌‌‌‌‌اند. برای مثال، تلفات ژاپن با جمعیتی ۱۲۶ میلیونی، فقط ۵ هزار نفر بوده است اما در مکزیک که جمعیتی تقریباً برابر با ژاپن دارد، بیش از ۱۵۰ هزار نفر جان باخته‌اند. علت این تفاوت فاحش چیست؟ ثروت و توان مالی؟ ظرفیت و امکانات بیمارستان‌‌‌ها؟ سن و سال بیماران؟ یا آب و هوا؟

کتاب دولت خصوصی (۲۰۱۷) نوعی نقد جدید بر سرمایه‌داری و پاسخگو نبودن شرکت‌های بزرگ در قبال کارکنان و کارگران و مردم عادی است. استدلال نویسنده این است که شرکت‌ها و کارخانه‌های بزرگ در دنیای امروز ــ‌ دوران پساانقلاب صنعتی ــ به اندازه‌ی دولت‌ها قدرت دارند اما به همان اندازه پاسخگو نیستند. الیزابت اندرسون نتیجه می‌گیرد که باید منطق دموکراسی را بسط داد و پاسخگویی دموکراتیک را از سرمایه‌داران و کارفرمایان هم مطالبه کرد.

این روزها علوم کامپیوترى، به‌ویژه هوش مصنوعى، حسابى مى‌درخشد. روزى نمی‌گذرد مگر اینکه رسانه‌ها با اشتیاق فراوان خبر از شگفتى جدیدى درباره‌ی ماشین‌هاى هوشمند ندهند. پیشگامان این حوزه قدر دیده‌اند و ظاهراً از منزلت و جایگاهى بهره‌مندند که کمتر کسى از دانشگاهیان از آن برخوردار بوده‌ است.

راهی برای بقا و زنده‌ماندن. راهی برای امرار معاش. هویتِ نسل ما را نمی‌توان با یک مکان جغرافیایی معین کرد. بیشتر از مکان، این تجربه‌ی ماست که هویت ما را تعریف می‌کند؛ تجربه‌ی مشابهِ همیشه در مهاجرت بودن، تعلق‌نداشتن، طردشدن و تاریخ مشترک داشتن. برای بسیاری از افغان‌ها، مهاجرت «راهی برای زندگی» است.

در دهه‌ی ۱۹۸۰ مارگارت تاچر گفت: «آلترنانتیوی وجود ندارد.» این حرف مرا خشمگین کرد زیرا ته دل‌ام می‌دانستم که حق با او است: چپ‌ها جایگزین معقول یا مطلوبی برای سرمایه‌داری نداشتند.

آریل دورفمن نماد «هنرمند سیاسی» است. نویسنده‎ای که روزگاری مشاور فرهنگیِ سالوادور آلنده بود و پس از کودتای ژنرال پینوشه از شیلی گریخت اما سیاست را کنار نگذاشت. هنوز هم در آستانه‌ی هشتاد سالگی گه‌گاه اعلام موضع می‎کند، خواه مقاله‎ای در انتقاد از دونالد ترامپ باشد خواه امضای طومار در پشتیبانی از نسرین ستوده.

در فاصله‌ی سال‌های ۸۰۰ و ۱۶۰۰ میلادی هیچ متن فلسفی دیگری نمی‌توانست از نظر جذابیت با تسلای‌ فلسفه رقابت کند ــ این امر نه تنها درباره‌ی نخبگان فکری بلکه در مورد مخاطبان عام هم صادق بود.

«صد روایت، یک روایت» امکانی بود که دو جنبه‌ی مهم را به هم گره می‌زد: کنشگری عدالت‌خواهانه و جستجو و کنکاش خلاقانه در چنین حوزه‌ای. به مناسبت این برنامه، با پرستو فروهر، هنرمند ساکن آلمان درباره‌ی نسبت هنر، خلاقیت و رسانه‌های جدید با کنشگری گفتگو کرده‌ایم.

با تعطیلی کلاس‌های حضوری، تمام توجه‌ها به سمت دانش‌آموزانی رفت که به‌‌ علت دسترس نداشتن به تلفن‌همراه هوشمند و تبلت و کامپیوتر از امکان حضور در کلاس‌های آنلاین محروم شده‌اند. آن روی سکه اما معلمانی هستند که با دستان خالی و بدون داشتن حداقل امکانات لازم، چراغ این کلاس‌های آنلاین را روشن نگه‌داشته‌اند.

از همان زمان که آدولف هیتلر در آلمان به قدرت رسید، تعدادی از یهودیان آلمانی به مخالفت با رژیم او برخاستند. زنان یهودی در این اعتراضات سهم بسزایی داشتند اما تا همین اواخر نقش آنان نادیده گرفته شده بود. ایستادگی زنان یهودی آلمانی‌ در برابر رژیم نازی با خطرات شدیدی همراه بود.

جنبش کارگری در سال‌های اخیر پویاترین جنبش اجتماعی در ایران بوده است که صدای اعتراض‌اش هر روز از گوشه‌ای از کشور شنیده می‌شود. پس از اعتراضات سراسری دی ۱۳۹۶ و آبان ۱۳۹۸ که شرکت‌کنندگان‌اش اغلب از طبقه‌ی کارگر بودند، نگاه‌های بیشتری متوجه جنبش کارگری شده و این پرسش مطرح شده است که این جنبش چه نسبتی با جنبش‌های گسترده‌ی اجتماعی- سیاسی دارد.

سه چهارم از چهار میلیون آواره‌ی یمنی را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند و از هر چهار خانواده‌ی آواره یکی توسط زنان اداره می‌شود. همچنین بیش از نیمی از ۲۰ میلیون نفری که در یمن به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند، زنان و دختران هستند.

در سال‌های اخیر، احزاب و جنبش‌های پوپولیستی در آمریکا و اروپا به شدت رشد و گسترش یافته‌اند و دموکراسی‌های غربی را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده‌اند. چه عواملی شکنندگیِ ساختاریِ دموکراسی‌‌های کنونی و در همان حال موفقیت چشمگیر احزاب و جنبش‌های پوپولیستی را تبیین می‌کنند؟

چرا آب، که برای حیات ضروری است، تقریباً مجانی است اما الماس، که تقریباً بجز زیبایی‌اش فایده‌ی دیگری ندارد، بسیار گران است. چرا بازارهای مالی «آمازون» را یکی از باارزش‌ترین شرکت‌های جهان محسوب می‌کنند اما بخش عظیمی از سرزمین آمازون هیچ ارزشی ندارد مگر این که از دار و درخت خالی شده و به زمین کشاورزی تبدیل شود؟ چگونه می‌توانیم بین ارزش فوق‌العاده‌ای که برای کارهای عام‌المنفعه و از خودگذشتگی کارکنان بخش بهداشت قائل‌ایم و حقوق اندک و شرایط کاری پرمخاطره‌ی آنان آشتی برقرار کنیم؟