به مناسبت روز جهانی رادیو (۱۳ فوریه) به بررسی اجمالی نظرات مارشال مک‌لوهان (۱۹۱۱-۱۹۸۰)، فیلسوف کانادایی، در مورد شکل‌های گوناگون رسانه و تأثیر آنها بر انسان پرداخته‌ایم.

در حالی که شمار تلفات ناشی از ابتلا به ویروس کرونا همچنان رو به ‌افزایش است، دارند سعی می‌کنند هر چه سریع‌تر آینده‌ای را برایمان رقم بزنند که بسیار بیش از گذشته متکی به فناوری است. انزوای جسمانیِ هفته‌های گذشته را نه ضرورتی تلخ برای حفظ جان آدم‌ها بلکه آزمایشگاهی برای ترسیم آینده‌ای ماندگار و پرسود می‌پندارند، آینده‌ای که در آن به لطف فناوری دیگر خبری از تماس و ارتباط جسمانی نیست.

بازرگانان هلندی نخستین کسانی بودند که برگ چای را در سال 1609 به اروپا وارد کردند اما در اواخر دهه‌ی نخستِ 1700 کمپانی انگلیسی هند شرقی، که دولت با دادن امتیاز انحصاری از آن حمایت می‌کرد، بر آن‌چه به «تجارت کانتون» معروف شد سلطه یافت. در عصر طلایی قرن هیجدهم، چای نماد پایگاه شاخص تمدن چینی در جهان بود.

در ۱۸ آوریل ۱۹۳۸، قهرمانی از نوعی تازه از صفحات نشریه‌ی «اکشن‌کامیکس» پر کشید! این قهرمان سوپرمن بود، و این قصه‌ی مصور داستان خاستگاه فرازمینی او، آمدنش به زمین و به دست آوردن قدرت‌های فراانسانی‌اش را روایت می‌کرد. «اکشن‌کامیکس» خود نمونه‌ای از افزوده‌ای تازه به انواع ادبی بود. قصه‌های مصور، ارزان، ناماندگار، رنگارنگ و براق بودند: داستان‌های اساساً عامه‌پسندی که بازار خوانندگان مرد جوان را هدف گرفته بود.

در سال ۲۰۱۸ مجله‌ی «ساینس» این پرسش را با ده‌ها دانشمند جوان مطرح کرد که به نظرشان نسل آینده در چه جور مدارسی باید تحصیل کند. بسیاری از آنها پاسخ دادند که ما باید زمانِ کمتری را به از بر کردن اطلاعات اختصاص دهیم و برای فعالیت‌های خلاقانه فضای بیشتری در نظر بگیریم.

ممکن است دیگر به درستی ندانیم که منظور از روح چیست اما به چشم دل درمی‌یابیم که منظور از روحِ خود را باختن چیست ــ گونه‌ای ره‌گم‌کردگی و فروپاشی معنوی در آنجا که هر آن‌چه درست است و نیکو از خاطر ما می‌گریزد، و ما می‌مانیم و یک زندگی‌ برباد رفته به طمع سودایی خام، در نمایشی بی‌حقیقت.

امروز همه می‌دانند که نخست‌وزیر صربستان زنی همجنس‌گرا است و نخست‌وزیر مرد ایرلند هم با سربلندی از همجنس‌گراییِ خود حرف می‌زند. همین امر در مورد مدیر عامل اپل و تعداد زیادی از سیاستمداران، تاجران، هنرمندان و دانشمندان صادق است با این حال دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم که آزادی اقلیت‌های جنسی حتماً در سراسر جهان گسترش خواهد یافت و سرانجام به عربستان سعودی و برونئی هم خواهد رسید. در واقع، وقوع واکنش‌های منفیِ همجنس‌گراهراسانه حتی در لیبرال‌ترین کشورها نیز محتمل است.

کتاب‌خانه‌ها هم مثل خیلی مکان‌ها و پدیده‌های دیگر، سویه دیگری هم دارند که برای بعضی نه تنها خوشایند نیست، که ترسناک است و اضطراب‌آور. وقتی اینترنت فراگیر شد، فرض ابتدایی این بود که اضطراب کتاب‌خانه کاهش پیدا خواهد کرد. واقعیت اما از جنس دیگری است. حالا دیگر تایپ یک کلیدواژه و یک کلیک برای جستجو در گوگل، ده‌ها صفحه نتیجه را جلوی چشم متقاضی می‌گذارد.