میان سروده و سنگ: خوانشی از دو دفتر نخست مینا اسدی

کسی در این شکی ندارد که خواندن کتاب‌های بیشتر برای شما سودمند خواهد بود. آن‌هایی که به ویژه ادبیات داستانی می‌خوانند معمولاً به این دلیل که زندگی‌ شخصیت‌های پیچیده‌ای را تجربه می‌کنند، بهتر می‌توانند احساسات دیگران را درک کنند و حساسیت اخلاقی بیشتری دارند. مطالعه‌ی ادبیات غیرداستانی دانش شما و وسعت نظرتان را افزایش می‌دهد.

انسان موجودی داستان‌گو است: روایت‌ها را سر هم می‌کنیم تا جهان‌مان را بنا سازیم. فرقی هم نمی‌کند که روی دیواره‌ی غارهای لاسکو باشد یا صفحه‌ی طلایی ذخیره‌شده در فضاپیمای وویِجر؛ انسان تمایل دارد که خود و آنچه را که برایش ارزشمند است از طریق کلمات، کنش‌ها و حتی سکوت با دیگران در میان گذارد.

هانا آرنت از خلوت خود لذت می‌‌برد اما در عین حال باور داشت که تنهایی می‌تواند انسان‌‌ها را مستعد پذیرش استبداد کند.

پس از گذشت بیش از پنجاه سال از مبارزات فمینیستی برای آزاد کردن زنان از خانه،‌ چه بر سر پیوند میان زنان، خانه و خانه‌داری آمد؟ حالا که زنان به‌مراتب بیش از دهه‌های پیشین وارد بازار کار شده‌اند،‌ آیا دولت‌ها و جوامع فکری به‌ حال تقسیم وظایف خانگی کرده‌اند؟ در روزگاری که به‌رسمیت شناخته شدن زنان مشروط به فعالیت اقتصادی‌شان شده‌ است،‌ موقعیت زنان خانه‌دار چگونه‌ است؟

سال ۲۰۲۰ گرچه سالی استثنائی با دشواری‌های فراوان برای بشر بود، با این حال ۱۲ ماه گذشته دستاوردها و پیروزی‌های چشمگیری در زمینه‌ی محیط زیست، فرهنگ، حقوق بشر و حتی حوزه‌ی سلامت هم در بر داشت. در ادامه به ۲۰ نمونه از این پیشرفت‌ها اشاره می‌شود.

کتاب آثار مفقود شامل ۷۴ داستان از کافکا است که دو قطعه‌ آن از پیش هرگز به انگلیسی منتشر نشده است. مایکل هافمَن، شاعر و مترجم، در این مجموعه هر چند بر میراث سردرگمی‌هایی کافکایی می‌افزاید اما با آشنایی‌زدایی از کافکایی که تصور می‌کنیم می‌شناسیم، روشنگری نیز می‌کند.

اذیت و آزار جنسی نه به دست «بیماران و مجرمان» بلکه به دست مردان و پسرانی رخ می‌دهد که همسر، برادر، پدر و فرزند، دوست و هم‌کلاسیِ خود ما هستند. آدم‌هایی که چه بسا موفق و محبوب‌اند، دوستان خوبی‌اند و زندگی معمولی‌ای مثل بقیه دارند.

انضباط شخصی، بافرهنگ بودن و عقلانیت: این آموزه‌های رواقی ممکن است به ما اجازه دهند که در جهان آنگونه که هست راحت‌تر زندگی کنیم. اما سیاست همان‌قدر که درباره‌ی توافق است، درباره‌ی تضاد نیز هست و دست‌کم تا حدی متأثر از عصبانیت‌های مردم است.  

بگذارید با این پرسشِ بنیادی آغاز ‌کنیم: جامعه‌یِ ما چگونه از خود در برابرِ بزهکاران دفاع می‌کند؟ ما پاسخ این پرسش را می‌دانیم: با گُرز! ـــ و همین آیا نباید همه‌یِ آن تاریخِ فرهنگ و تمدنِ ادعایی ما را بی‌اعتبار کند؟

لیلا بوعزیزی پس از آن که برادرش، محمد، ده سال قبل خود را به آتش کشید پرسید: «تصور می‌کنید یک جوان باید تحت چه نوع فشاری باشد که دست به چنین کاری بزند؟» مأموران محلی تونس گاری میوه‌فروشی محمد را توقیف کردند، در ظاهر به این دلیل که او مجوز نداشت اما در واقع آنها به دنبال اخاذی از او بودند.

حروف معنایی ندارند، مثل اعداد مفاهیمی مجردند که نمی‌توانیم تجربه‌شان کنیم. با وجود این، این‌ها حروفِ رمزیِ زبانِ شخصیِ هوشمندزاده‌اند. زبان شخصی‌ همان کیفیتی است که در مصاحبه‌ی آخر به آن اشاره کرده بود: دست آخر همه‌ی عکس‌ها [و شما بخوانید همه‌ی شعرها، داستان‌های کوتاه، فیلم‌نامه‌ها، مجسمه‌ها و کارهای دستی، استیکرهای تلگرام و ...] باید یک مجموعه باشند: ا ل ف ب ا

کیوان صمیمی را اولین بار در زندان رجایی‌شهر دیدم. مشی و منشِ باوقار و باطمأنینه‌اش، تجربه‌ی وسیع و دیرینه‌اش در مبارزه با استبداد و بی‌عدالتی که احترام گروه‌های مختلف سیاسی را به خود جلب می‌کرد، و البته شوخ‌طبعی زیرکانه‌اش، از ویژگی‌های برجسته‌ای بود که از همان روزهای اولِ هم‌نشینی با او در زندان به خاطر تداعی می‌شود. او ‌اکنون برای هشتمین بار راهی زندان شده است. متن زیر، مصاحبه‌ای است که چند روز پیش از شروع دور جدید زندان کیوان صمیمی با او انجام شده است.

پس از گذشت یک قرن، که مشخصه‌ی آن هجوم جهانی برای کنترل نفت بود، احتمالاً به زودی شاهد تلاش‌ها برای پیشی‌گرفتن در کربن‌زدایی خواهیم بود.

عراق در چند دهه‌ی گذشته دگرگونی‌های بزرگی، از جمله جنگ با ایران و کویت، تحریم‌های اقتصادی، سقوط حکومت صدام حسین در پی حمله‌ی آمریکا، و قدرت گرفتن اسلام‌گرایان، را از سر گذرانده که هر یک به نوعی عرصه‌ی زندگی فردی و اجتماعی را بر زنان عراقی تنگ‌تر کرده است. نادیا محمود، فمینیست عراقی، که از اعضای هسته‌ی مرکزیِ حزب کارگر عراق است، فراز و فرودهای وضعیت زنان عراقی را در گفتگو با فاطمه مسجدی و بابک مینا شرح داده است که در ادامه خلاصه‌ای از آن را می‌خوانید.

شاهزاده پتر کروپوتکین، اشراف‌زاده‌ای که در دانشگاه نظامیِ نخبگان روسی تحصیل کرده بود، در سال ۱۸۶۶ با ایوان پولیاکف، دوست جانورشناس خود و یک نقشه‌بردار به نام ماسکینسکی مسافرت می‌کرد. کروپوتکین و پولیاکف به امید یافتن شواهد آن عامل تعیین‌کننده‌ی تکاملی که چارلز داروین در منشأ انواع (۱۸۵۹) به راه انداخته بود، یعنی رقابت، سر ذوق آمده بودند. اما به زودی مأیوس شدند.

محمد ملکی در زمانه‌ای که حتی مهدی بازرگان موافق بستن دانشگاه‌ها بود، صریحاً مخالفت خود را نسبت به این تعطیلی نزد آیت‌الله خمینی ابراز کرد. این موضوع سبب شد تعطیلی دانشگاه‌ها نه برای همیشه، اما برای چند ماه به تأخیر بیفتد. مخالفت ملکی با تعطیلی دانشگاه‌ها منجر به بازداشت و شکنجه و در نهایت محاکمه‌ی او شد.

سال‌‌هاست که هر چند روز‌ یک‌ بار در یکی از شهرهای ایران، آفتاب نزده، مأموران زندان، یک نفر، گاهی چند نفر و گاه‌ حتی چند ده نفر را چشم‌بند می‌زنند، به پای چوبه‌ی دار می‌برند، چند پله بالاتر از زمین روی یک بلندیِ کوتاه، طناب را دور گردن‌شان می‌اندازند و چند دقیقه‌ی بعد، گاه در سکوت حیاط زندان، گاه در میان هلهله یا بهت جمعیتی که در میدان شهر دور چوبه‌ی دار جمع شده‌اند، زیر پا‌یشان را خالی می‌کنند.

آنچه می‌خوانید گفتگویی است میان سرهی پلوخی و فیلیپ سندز در کنفرانس بین‌المللی «مؤسسه‌ی علوم انسانی» با عنوان «میانِ کی‌یف و وین: تاریخ مردم، اندیشه‌ها و اشیای در گردش و حرکت» که از 5 تا 8 دسامبر 2019 در وین برگزار شد.