نابرابری در هند را از فضا می‌توان دید
آیا نور شبانه‌ای که توسط ماهواره‌ها ثبت می‌شود، شیوه‌ی مناسبی برای سنجش نابرابری است؟ پراوین چاکراوارتی و ویوِک دهِجیا دو اقتصاددانی هستند که به این پرسش پاسخ مثبت می‌دهند.
این دو پژوهشگر هندی به تصاویر ماهواره‌های برنامه‌ی ماهواره‌ی هواشناسی «نیروی دفاع هوایی آمریکا» دست یافتند. هریک از این ماهواره‌ها هر روز 14 بار به دور زمین می‌گردند و با استفاده از حسگرهای خود نور سطح زمین را در شب ثبت می‌کنند. آنان با انداختن نقشه‌ی مناطق هند بر روی این تصاویر توانستند مجموعه‌ی منحصر به فردی از داده‌ها درباره‌ی توان تابشی مناطق مختلف هند در گذر زمان به دست آورند.
با بهره‌گیری از داده‌های به دست آمده از نورهای شبانه، آنان 387 منطقه از مجموع 640 منطقه‌ی هند در 12 ایالت را بررسی کردند. این مناطق 85 درصد جمعیت هند و 80 درصد تولید ناخالص داخلی را در بر می‌گیرد. 87 درصد کرسی‌های مجلس به این مناطق تعلق دارد. این اقتصاددانان به کمک روش‌شناسی‌های نوین، اختلاف درآمد در هند را مستند کرده‌اند.
بخش عمده‌ی هند در شب تاریک است زیرا فعالیت اقتصادی چندانی در آن‌ها جریان ندارد. شبکه‌ی درهم‌تنیده‌ی نورها، آن‌طور که از فضا دیده می‌شود، نشان می‌دهد که نابرابری در داخل ایالت‌ها و بین ایالت‌ها رو به افزایش است. روشناییِ 380 منطقه در 12 ایالت به طور متوسط یک‌پنجمِ روشنایی در شهرهای بزرگ بمبئی و بنگلور است. همچنین، روشناییِ 90 درصد تمام مناطق در شب یک‌سومِ روشنایی در 10 درصد مناطقِ ثروتمندتر است. و این اختلاف بین سال‌های 1992 (یک سال پس از آن که هند اصلاحات اقتصادی را آغاز کرد) و 2013 وخیم‌تر شده است.
در حالی که در سال‌های پیش از 1991 شاهد کاهش تدریجی اختلاف درآمدها بین ایالت‌های مختلف هستیم، در سال‌های بعد از آن اختلافِ بین درآمدها گسترده‌تر می‌شود. این اقتصاددانان دریافتند که در سال 2014، هر فرد عادی در سه ایالت ثروتمند (کرالا، تامیل نادو، ماهاراشترا) از هر فرد عادی در سه ایالت فقیر (بیهار، اوتار پرادش، و مادیا پرادش) سه برابر ثروتمندتر است.
دکتر دهجیا، از اعضای اندیشکده‌یIDFC ، مستقر در بمبئی، می‌گوید: «بنا بر یافته‌های ما، بین ایالت‌ها و بین مناطق هر ایالت نابرابری‌های اقتصادی بسیار زیاد و رو به افزایش است. مسئله این نیست که ثروتمندان ثروتمندتر و فقیران فقیرتر می‌شوند، بلکه مسئله این است که سرعت ثروتمند شدن افراد کم‌درآمد آن اندازه نیست که شکاف بین آن‌ها و ثروتمندان را کاهش دهد.» به عبارت دیگر، ایالت‌های کمتر توسعه‌یافته از ایالت‌های ثروتمند عقب می‌مانند. «این سطح از نابرابریِ منطقه‌ای در دولت‌های فدرالیِ بزرگ تا پیش از این در تاریخ اقتصاد جهانی معاصر سابقه نداشته است.»
پس چرا، با وجود آن که استانداردهای زندگی در حال بهتر شدن است، اختلاف اقتصادی در هند رو به افزایش است؟ به اعتقاد برخی از اقتصاددانان، دلیل این مسئله حکمرانیِ نامناسب و فقدان مهارت‌های شغلی لازم در نواحی فقیر است. با این حال، این مسئله هنوز یک معما است. از نظر اقتصاددانان این وضعیت نگران‌کننده است. در کشوری بزرگ و پیچیده مانند هند، این وضعیت می‌تواند «به راحتی به اختلاف و تعارض منجر شود، زیرا مناطق پرجمعیت و فقیرتر به دنبال بازتوزیع بیشتر ثروتِ مناطق کم‌جمعیت‌تر و ثروتمندتر – چه در داخل ایالت و چه در سایر ایالت‌ها – خواهند بود.»
دکتر دهجیا فکر می‌کند توجه حکومت به الگوی نورهای شبانه به عنوان شاخصی برای سنجش فعالیت اقتصادی در هند، ایده‌ی خوبی است: «ما در هند با کمبود داده‌های مناسب مواجه‌ایم. و هیچ داده‌ای به تنهایی راه حلی ساده و جادویی فراهم نمی‌آورد.» مدت‌ها است که برای سنجش رشد از شاخص‌ها استفاده می‌شود. بانک مرکزی آمریکا برق مصرفی را شاخصی برای فعالیت اقتصادی در نظر می‌گیرد. یکی از اقتصاددانان برای تخمین درآمد ملی دولت‌های جانشین امپراتوری هابسبورگ، سرانه‌ی تولید ناخالص ملی را با توجه به اموری مانند تعداد نامه‌های ارسالی هر فرد برآورد کرده است. اقتصاددانان حتی با کمک باقی‌مانده‌ی اسکلت‌ها به بررسی ابعاد نابرابری در آمریکا پرداخته‌اند.
الگوی نورهای شبانه نیز مشکلات خود را دارد. یکی از این مشکلات، نمودهای ماه است که مرتباً میزان نوری را که به زمین می‌تابد تغییر می‌دهد. مسائل دیگری نیز وجود دارند مانند اثرات جوی ناشی از هواپخش‌ها، بخار آب، و اُزون، و همچنین منابع نوری اضافه مانند نور خورشید. با این حال، حسگرهای پیشرفته‌ی ماهواره‌ها اطلاعات مکانی غنی‌تری، مانند تشخیص نور جاده‌ای و منابعی با نور اندک، فراهم آورده‌اند. دانشمندان به کمک نرم‌افزارها و الگوریتم‌های نوین، تصاویر نورهای شبانه را واضح‌تر، دقیق‌تر، و دسترس‌پذیرتر ساخته‌اند.
پژوهشگران از نورهای شبانه‌ای که از فضا دیده می‌شود برای بررسی نحوه‌ی گسترش شهرها و پیگیری تغییرات کاربری زمین سود برده‌اند. آنان با پایش شدتِ نور مصرفِ انرژی در دوران عید و تعطیلات را تخمین زده‌اند. از نورهای شبانه برای بررسی شرایط در مناطق جنگ‌زده و کمک به مدیریت بحران استفاده شده است. این نورها به توضیح نوسانات فصلی بیماری‌های واگیردار، تهیه‌ی نقشه‌ی انتشار گاز دی‌اکسید کربن، و آلودگی نوری یاری رسانده‌اند. بهارتِندو پاندی، از دانشگاه ییل، که بر روی این موضوع کار کرده است می‌گوید: «به عبارت دیگر، نورهای شبانه که در فاصله‌ای بیش از 800 کیلومتر از سطح زمین دیده می‌شوند چنان شرحی از پویایی و فعالیت‌های انسانی به دست می‌دهند که از عهده‌ی هیچ منبع اطلاعات دیگری بر نمی‌آید.»
برگردان: هامون نیشابوری
سوتیک بیسواس روزنامه‌نگار هندی و همکار بی‌بی‌سی است. آن‌چه خواندید برگردان این نوشته‌ی اوست:
Soutik Biswas, ‘Inequality in India Can Be Seen from Outer Space,’ BBC, 27 May 2018.
