مریم حسین خواه

دست‌اندازی به استقلال وکلا از همان سال‌های نخست استقرار جمهوری اسلامی آغاز شد. اما اخیراً حبس‌های طولانی برای وکلای مستقلی که به خاطر دفاع از موکلان‌شان بازداشت شده‌اند، بار دیگر نگرانی‌ها درباره‌ی هرچه محدودتر شدن استقلال وکلای دادگستری را دامن زده است. مهناز پراکند، وکیل دادگستری، که به دلیل همین فشارها مجبور به ترک ایران شده است، در گفت‌و‌گو با آسو تاریخچه‌ای از فشارهای حکومت بر وکلا در چهار دهه‌ی اخیر، و تلاش وکلا برای حفظ استقلال‌شان از حکومت و قوه‌ی قضاییه را مرور کرده است.

همه چیز از آن امضا شروع شد. یک دفتر بزرگ گذاشتند جلوی من و گفتند امضا کن. من هم امضا کردم. مثل همه‌ی دیگرانی که می‌شناختم و قبل از من آن را امضا کرده بودند. چه می‌دانستم که این امضا یعنی چی. انگار هیچ‌‌کس نمی‌داند، وگرنه چطور می‌شود آدم بالغ و عاقل، به اختیار خودش سندی امضا کند که اجازه‌ی عبور و مرورش را بدهد دست یکی دیگر و اگر با همان آدم صاحبِ‌ اجازه همخوابگی نکند، نان شب هم به او ندهند.

زندگیِ آزاده را بازداشت پدر و مادرش در ایران و تلاش‌هایش برای آزادی آن‌ها تغییر داد و زندگی یاسمن را جنگ در یمن که همه‌چیزش را از او گرفت. این دو زن جوان در برنامه‌ای که چندی پیش از سوی گروه «ابتکار عمل برای حقوق زنان» در اسلو برگزار شد، با روایت داستان‌های زندگی‌ خود، به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش بودند که «صدای زنان، چطور می‌تواند خاورمیانه را تغییر دهد؟»

یک سالن کوچک با چند غرفه‌ی کتاب‌فروشی و ناشرانی که خودشان در غرفه‌ها کتاب‌ می‌فروشند، «نمایشگاه کتاب تهران بدون سانسور‌» است که از چهار سال پیش هم‌زمان با نمایشگاه کتاب تهران در شهرهای مختلف اروپا و آمریکا برگزار می‌شود. نمایشگاهی که می‌خواهد فرصتی برای نویسندگانی باشد که به دلیل سانسور، از ارائه‌ی آثارشان در بازار نشر داخل ایران محروم شده‌اند.

«ما دیگر به عقب برنمی‌گردیم! من دیگر آن کامله‌ی هجده ساله نیستم که سه چادری را کهنه کنم و تمام قوانین را که ازطرف طالبان وضع شود بپذیرم.» این‌ها «خط سرخ» کامله صدیقی، یکی از زنان افغانستان است. زنانی که این روزها با اعلام خطوط سرخ‌شان، خواهان حفظ دستاوردهای‌شان در دو دهه‌ی گذشته و سهیم شدن در مذاکرات صلح با طالبان هستند.