جغرافیا علیه تاریخ

اریک هابسبام، تاریخ‌دان، که در سال ۱۹۱۷ هم‌زمان با انقلاب روسیه متولد شد و در سال ۲۰۱۲ در  ۹۵ سالگی از دنیا رفت، استالینیستی راسخ به شمار می‌رود و برخلاف دیگر مورخین مارکسیست، از جمله ای‌ پی تامپسون و کریستوفر هیل، هرگز از عضویت در حزب کمونیست استعفا نداد و از تعهد به کمونیسم ابراز تأسف نکرد.

مرکز شماره‌ی یک آموزش فنی و حرفه‌ای لیوپو را نمی‌توان نادیده گرفت. این مرکز به طور ناگهانی پیدا شد، اردوگاهی عظیم با مساحتی بیش از چند هکتار زمین زراعی. بیرون از این محوطه، که با دیوارهای سیمانی سفیدِ بلند، سیم خاردار و دوربین‌های نظارتی محاصره شده است، یک خودروی پلیس با چند نگهبانِ باتوم به دست گشت می‌زند. این مرکز، که در دو طرف یک بزرگراه قرار دارد، از بیشتر روستاهای اطرافش بزرگ‌تر است، و حدود 170 هزار متر مربع مساحت دارد. روی تابلوی سردر یکی از ساختمان‌ها نوشته شده است: «حراست از وحدت قومی».

این دیگر خبر کهنه‌ای‌ست که شمار زنان کارگردان در هالیوود به نسبت مردان، ناچیز است و چندان هم تغییر نمی‌کند. اما کمتر کسی می‌داند که روزگاری در همین هالیوود، در دورانی که زنان آمریکا هنوز حق رأی نداشتند، زن کارگردانی بود که بالاترین دستمزد کارگردانی را دریافت می‌کرد.

برای اکثر نوبالغان، به سن قانونی رسیدن همچون مبارزه با سکون است. چون جسم، احساسات و نظرات آنها ماه به ماه به سرعت تغییر می‌کند، احساس می‌کنند که دنیا آرام‌تر و راکدتر از آن است که با نفس سرکش و پویای آنها سازگار باشد.

در سراسر اروپا نیروی سیاسیِ قدیمی‌ای دوباره در حال قدرت گرفتن است. پوپولیست‌های راست‌گرا سرگرم پیش‌ بردن سیاست‌های زادوولدگرایانه‌ای هستند که با زنان همچون دستگاه تولیدمثل برخورد می‌کند. بر اساس این سیاست‌ها باید زنان مناسب-معمولاً یعنی زنان سفیدپوست-را به زادوولد تشویق کرد.

بسیاری از فعالان حقوق زنان، برابری در قصاص را به دلیل مخالفت‌شان با اعدام، از فهرست خواسته‌هایشان کنار گذاشته‌اند و خواهان اعدام مردان قاتل، به خاطر رعایت برابری جنسیتی نیستند. اما در نبود قوانین عادلانه و منصفانه‌ای که جایگزین قصاص باشند، چنین معافیت‌هایی برای مردان، هزینه‌ی کشتن زنان را پایین آورده و ترویج و تشویق‌کننده قتل زنان به حساب می‌آیند.

آن‌چه بر سر کورینا میازگا آمد، درس عبرتی بود برای زنانی که می‌خواهند به پوپولیسم راست‌گرا بپیوندند. پس از این که میازگا، عضو حزب راست‌گرای افراطی «آلترناتیو برای آلمان»، در انتخابات پارلمانی 2017 به مجلس راه یافت، یکی از مردان هم‌حزبی‌‌اش گفت که او بیشتر به درد برهنه رقصیدن در سرگرمی‌گاه‌های مردانه می‌خورد تا نمایندگی مجلس.

این پرشورترین ماجرای عاشقانه‌ی فکری و سیاسیِ روشنفکران مدرن عرب با یک اندیشمند زنده‌ی اروپایی بود و، مهم‌تر این که، این احساس متقابل بود. از اواخر دهه‌ی 1940 تا اواخر دهه‌ی 1960، فلسفه‌ی ژان-پل سارتر، و دستورعمل‌های سیاسی او برای خودرهایی، سرمشق پروژه‌ی آزادی اعراب بود.

علم نمی‌تواند جایگزین دین شود. علم به ما نمی‌گوید که چگونه زندگی کنیم، یا زندگی درباره‌ی چیست؛ علم می‌تواند فرضیه‌هایی و توضیحات مقدماتی اولیه‌ای فراهم کند اما هرگز معنایی نهایی در بر ندارد. هنر می‌تواند راه فراری از دل‌مردگی‌های زندگی روزمره‌ی ما فراهم آورد، اما باز تحسین هنر عالی یا موسیقی در نهایت جلوه‌ای از شگفتی و تأمل است و معنایی ضمنی درباره‌ی اخلاق یا زندگی در بر ندارد.

آیا مسئله‌ای بنیادی در ایران وجود دارد که منشأ و اساس مسائل امروز جامعه‌ی ایران است؟ ریشه‌ی بحران‌هایی که در ایران داریم کجاست؟ در ادامه‌ی گفتگوها درباره‌ی مسائل بنیادی ایران، این سؤالات را با کاظم کردوانی در میان گذاشته‌ایم. دکتر کردوانی، جامعه شناس و دبیر سابق کانون نویسندگان ایران، و از رهبران پیشین کنفدراسیون دانشجویان است، و نوشته‌های پرشماری درباره‌ی مباحث فرهنگی-سیاسی ایران دارد.

باید امیدوار بود که روزی بشار اسد، دیکتاتور آدم‌کشِ سوریه، و سرسپردگان و حامیانش به دست عدالت سپرده شوند. در این مورد، خبرهای خوبی به گوش می‌رسد: اخیراً سه مأمور اطلاعاتیِ سوریه به ظن دست داشتن در شکنجه‌ در آلمان و فرانسه بازداشت شده‌اند. این اولین بار است که چنین اتفاقی رخ می‌دهد. علاوه بر این، ده‌ها شکایت کیفری و قرارِ بازداشت در بعضی از کشورهای اروپایی، از جمله سوئد و اتریش، صادر شده است.

کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد که در ماه دسامبر سال ۲۰۱۸ و در شهر کاتوویس لهستان برگزار شد، با تصویب توافق‌نامه‌ای به کار خود پایان داد. در پایان این کنفرانس، نمایندگان بیش از ۱۹۰ کشور در راستای اجرایی‌کردن معاهده‌ی کنفرانس پاریس در سال ۲۰۱۵ به توافق رسیدند. در این مقاله به شرح مهم‌ترین نکته‌های این توافق‌نامه که از آن با عنوان «آیین‌نامه پاریس» یاد می‌شود، می پردازیم.

عکاسی فمینیستی روندی بود که در دهه‌ی هفتاد میلادی، از آگاهی متقابل حرکت‌های فمینیستی و هنر عکاسی، در اروپا و آمریکا پیدا شد و رشد کرد. در آن سال‌ها عکاس‌های زیادی، به‌خصوص زنان عکاس، متوجه مباحث فمینیستی شده بودند، و فمینیست‌ها کاربرد مؤثر عکاسی را برای طرح افکار و اعتراض‌های خود کشف کرده بودند.

من فکر می‌کنم که همه‌ی ما خوانندگان بهتری خواهیم شد اگر این را بفهمیم: آن کسی که در زمان سفر می‌کند نویسنده نیست، خواننده است. به سراغ یک رمان قدیمی که می‌رویم، کاری که می‌کنیم این نیست که رمان‌نویس را به دنیای خودمان بیاوریم و مشخص کنیم که آن نویسنده آن‌قدر روشن‌اندیش بوده که به این‌جا تعلق داشته باشد یا نه؛ این ما هستیم که به دنیای او سفر می‌کنیم و سرگرم سیاحت آن دنیا می‌شویم.

پرسش‌های ساده اغلب منجر به پاسخ‌هایی پیچیده می‌شوند. برای نمونه: زبان و گویش چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ اگر چنین پرسشی را با یک زبانشناس در میان بگذارید باید منتظر نطقی طولانی باشید. به رغم سادگی پرسش، پاسخ‌های متعددی برای آن وجود دارد.

با تمامی فراز و نشیب‌هایی که جنبش زنان از یک قرن پیش تا کنون داشته، چراغی که مادربزرگ‌های فمینیست ما در دوران مشروطه روشن کردند، هنوز خاموش نشده است. سرکوب‌های حکومت و اشتباهات جنبش زنان اگرچه در دوره‌هایی این جنبش را به رکود و سکوت کشانده اما زنان در این مسیر صدساله نشان داده‌اند که هنوز به دنبال مطالبات‌شان هستند و هربار با شیوه‌ای جدید آن‌ را پیگیری می‌کنند.

همان‌طور که هزار و یکشب با شاه‌زمان آغاز می‌شود داستان گذار افغان‌ها به ایران نیز با شاه‌زمان آغاز می‌شود. مقارن جلوس فتحعلی‌شاه و تسلط تدریجی انگلستان به هندوستان و رقابت روس‌ها با آن‌ها و آغاز «بازی بزرگ» است که شاهزاده زمان که از اعقاب تیمورشاه بود بر علیه ولیعهدی همایون برادرش شورش کرد و سلطنت را تصاحب نمود و باعث شد تا اولین کاروان پناهجویان سال ۱۱۷۶ شمسی با خدم و حشم شاهی به دربار فتحعلی‌شاه پناه آورند.

دکتر پیمان جعفری، پژوهشگر تاریخ معاصر ایران و استاد دانشگاه آمستردام در هلند است. او رساله‌ی دکترای خود را درباره‌ی تاریخ اجتماعی صنعت نفت در ایران نوشته و در مسائل کارگری ایران صاحب‌نظر است. گفتگو با دکتر پیمان  جعفری در ادامه‌ی مطالبی است که آسو در بررسی جنبش کارگری در ایران منتشر کرده است.