مقاله

الساندرو استرومیا، استاد دانشگاه پیزا و از محققان پروژه‌ی سِرن، اخیراً در سخنرانی جنجال‌برانگیزی مدعی شد که مردان «مبدع و بنیانگذار» فیزیک هستند اما به دلایل ایدئولوژیک نسبت به آنان تبعیض اعمال می‌شود. این اظهار نظر تقریباً همزمان با اعلام برندگان جایزه‌ی نوبل صورت گرفت. امسال، جایزه‌ی نوبل فیزیک پس از 55 سال به یک زن تعلق گرفت. دکتر دانا استریکلند به همراه دو دانشمند دیگر این جایزه را به پاس تحقیقاتشان بر روی فیزیک لیزری دریافت کردند. پیش از او تنها دو زن برنده‌ی این جایزه شده بودند: ماری کوری (1903) و ماریا گپرت-مایر (1963). استریکلند نظرات وی را «بی‌معنا» خواند و بسیاری نسبت به سخنان استرومیا واکنشی انتقادی نشان دادند. این همزمانی باعث شد تا بار دیگر توجه‌ها به مسئله‌ی تبعیض جنسیتی در حوزه‌ی علم جلب شود. آنچه در پی می‌آید نظرات سه تن از دانشمندان زن در این رابطه است.

دکتر جنیفر رون، ۵۰ ساله، زیست‌شناس یاخته‌ای در کالج دانشگاهی لندن، آمریکایی-بریتانیایی

نحوه‌ی ورود به این رشته: از وقتی به یاد دارم همیشه می‌خواستم یک دانشمند بشوم. در دبیرستان نظر معلمان این بود که «به احتمال بسیار زیاد دانشمند خواهد شد». بدون آن که احساس شرمساری کنم خوره‌ی مطالعه بودم و کتاب‌های زیادی می‌خواندم. در دوران مدرسه، در زمینه‌ی علوم، الگویی نداشتم و هیچ زن دانشمند معروفی را نمی‌شناختم. حتی پیش از ورود به دانشگاه با هیچ دانشمندی ملاقات نداشتم.   

الان مشغول چه کاری هستید؟ از امور انتزاعی خسته شدم و دوست داشتم کاری کنم که اثر ملموسی داشته باشد. الان مشغول کار بر روی درمان عفونت‌های دستگاه ادراری هستم. این بیماری‌ شایع‌ترین دلیل تجویز آنتی‌بیوتیک در بریتانیا است- و همچنین شایع‌ترین نوع عفونت در میان سالمندان، با این حال مطالعات خیلی کمی در این رابطه انجام شده است.

در حال حاضر آنتی‌بیوتیک‌ها نمی‌توانند وارد مثانه شوند و به همین علت با استفاده از نانوتکنولوژی سعی داریم اجزای بسیار ریزی درست کنیم که بتوانند از دیواره‌ی مثانه عبور کنند. امیدواریم آزمایش‌های کلینیکی از اواخر سال بعد شروع شود و به مدت زمان اندکی بعد از آن این روش درمانی در دسترس عموم قرار خواهد گرفت.

نظرات پروفسور استرومیا: اگر نظرات او واقعیت در نظر گرفته شوند، بسیار اسباب ناامیدی خواهد بود- او متخصص مشهور و تأثیرگذاری است. بی‌پایه بودن اکثر نظرات او مشخص شده و جامعه‌ی علمی نیز در واکنشی سریع و فراگیر ادعاهای او را رد کرده است.

بزرگترین دستاورد: این که توانسته‌ام شغل خودم را حفظ کنم. اغلب زنانی که می‌شناسم مجبور شدند شغل خود را ترک کنند. مشاغل زیادی وجود ندارد و اکثر آنها هم نصیب مردان می‌شود.

لحظه‌ی به یادماندنی: یکی از پروفسورهای سالمند زمانی که مرا در آسانسور دید تصور کرد دستیار تحقیق هستم.

چیزهایی که آموخته‌ام: ۳۰ سال است که در حوزه‌ی علم فعالیت دارم. هرگز به شواهدی برنخورده‌ام که نشان دهند در این حوزه زنان به خوبی مردان نیستند. به نظرم، هرچند تصور عموم بر این است که مردان از زنان بهتر‌ند اما این دیدگاه به هیچ وجه درست نیست.

امید برای آینده: فقط منتظر روزی هستم که زنان همانطور که هستند در جامعه‌ی علمی پذیرفته شوند. نمی‌دانم چنین روزی فرا خواهد رسید یا نه.

دکتر جِس وِید، ۲۹ ساله، پست‌دکترای فیزیک در کالج سلطنتی لندن

نحوه‌ی ورود به این رشته: در دوران مدرسه معلم فیزیک بسیار خوبی داشتم که مشوق من بود، والدینم هم بسیار مشوقم بودند- هر چند هر دوی آن‌ها پزشک بودند و همین باعث شد علاقه‌ای به کار کردن در «سرویس سلامت همگانی» نداشته باشم! با این حال آنان به من کمک کردند تا دنبال کاری باشم که عاشق آن هستم و همواره پرسشگر باشم.

الان مشغول چه کاری هستید؟ مشغول کار بر روی مواد کربنی برای ساخت دیودهای نوری هستم، مانند پیکسل‌های صفحه‌ی تلویزیون یا موبایل. ما به دنبال صفحه‌های نمایشی سبک، ارزان، بسیار کارآمد، و انعطاف‌پذیر هستیم.

نظرات پروفسور استرومیا: این نظرات واقعاً برای جامعه‌ی علمی مضر است. اغلب ما به خوبی می‌دانیم که در کارهای تحقیقاتی تکثر و کارکردن با افرادی که نظرات متفاوتی با ما دارند بسیار مهم است. اگر تنها با کسانی کار کنید که مانند شما فکر می‌کنند، هیچ‌گاه پیشرفت نخواهید کرد.

بزرگترین دستاورد: فکر می‌کنم بزرگ‌ترین دستاورم این بود که از من برای شرکت در «برنامه‌ی رهبران جهانی» دعوت کردند. ۴۸ نفر به نمایندگی از کشورهای مختلف حضور داشتند و من نماینده‌ی بریتانیا بودم.

لحظه‌ی به یادماندنی: مسئله این است که چالش‌هایی که زنان در حوزه‌ی علم با آن مواجه‌‌اند پنهان‌تر از آن هستند که بتوان آن‌ها را در قالب یک لحظه مطرح کرد. زمانی که برای کار درخواست می‌دهیم، یا بین کسانی که مطلب شما را بررسی می‌کنند با سوگیری‌ مواجه‌ایم ...این سوگیری‌ها شامل حال دانشمندان غیرغربی نیز می‌شود. گاهی با تبعیض جنسی مواجه‌اید اما حتی خودتان هم از آن خبر ندارید.

چیزهایی که آموخته‌ام: چالش‌ها وجود دارند اما اگر با اتحاد پیش برویم خواهیم توانست بر آنها غلبه کنیم.

امید برای آینده: از این که زنی برنده‌ی جایزه‌ی نوبل در فیزیک شده است ذوق زده نشویم بلکه هر سال شاهد برنده شدن زنان باشیم.

دکتر سیلویا مک‌لِین، ۵۰ ساله، زیست‌فیزیکدان در دانشگاه آکسفورد، متولد آمریکا

نحوه‌ی ورود به این رشته: هشت سال طول کشید تا عاقبت مدرک جانورشناسی گرفت زیرا برای پرداخت شهریه‌ی دانشگاه خود مجبور بود به طور متناوب به نظافت منازل، رساندن پیتزا، و کار در پمپ‌بنزین بپردازد. او تکنسین آزمایشگاه شد اما به خاطر درآمد پایین آن دوباره مشغول تحصیل شد و در سن 36 سالگی دکترای شیمی گرفت. «علاقه‌ی عمیقی به علم نداشتم اما در این حوزه وارد بودم و می‌توانستم درآمد معقولی داشته باشم.»

الان مشغول چه کاری هستید؟ در دانشکده‌ی زیست‌شیمی دانشگاه آکسفورد مشغول تدریس هستم.

نظرات پروفسور استرومیا: فکر می‌کنم او ضعیف است و احساس خطر می‌کند. در طبیعت، برخی درختان بلوط، درختان بلوط کوچک‌تر را نابود می‌کنند تا بتوانند خودشان بزرگ‌تر و قوی‌تر شوند.

بزرگترین دستاورد: به دانشجویانم کمک می‌کنم تا به اهدافشان دست پیدا کنند یا این شجاعت را در آنان ایجاد می‌کنم تا تغییر مسیر بدهند.

لحظه‌ی به یادماندنی: من دانشمند میانه‌رویی هستم اما همواره توانسته‌ام برای تحقیقاتم سرمایه جذب کنم. هر وقت برنده‌ی جایزه‌ای می‌شوم، دست‌کم یک نفر به من می‌گوید: «فقط چون زن بودی، این جایزه را بردی.» خُب چه بگویم، واقعاً ممنون!

چیزهایی که آموخته‌ام: دوست داشتم من را فقط یک دانشمند بدانند اما به خاطر زن بودن همواره در معرض پیش‌داوری قرار دارید حتی پیش از آن که وارد جایی شوید.

امید برای آینده: گوش دادن به حرف‌های همدیگر بسیار مهم است. امیدوارم زمانی فرا برسد که مردم این مسئله را جدی بگیرند.

برگردان: هامون نیشابوری

ماری جکسون و جنیفر اسکات خبرنگاران بی‌بی‌سی هستند. آنچه ‌خواندید برگردان بخشی از این مطلب است:

Marie Jackson & Jennifer Scott, “Women in science: 'We want to be accepted into the club'”, BBC, 3 Oct 2018.