مقاله

بنا به هشدار متخصصان بهداشت، واکسن‌ستیزیِ فزاینده در اروپا، که رسانه‌های اجتماعی و پوپولیست‌های مخالف نظام حاکم به آن دامن می‌زنند، زندگی بسیاری از مردم را به خطر انداخته و موارد ابتلا به سرخک را به میزانی بی‌سابقه‌ در 20 سال گذشته افزایش داده است.

تحلیل جدید گاردین از داده‌های سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که در سال 2018 موارد ابتلا به سرخک به بیش از 60 هزار فقره خواهد رسید -رقمی بیش از دو برابر سال 2017 و در عین حال بالاترین رقم در این قرن. در سال جاری 72 نفر بر اثر ابتلا به سرخک جان باخته‌اند، که این رقم دو برابر سال 2017 است.

متخصصان بهداشت هشدار می‌دهند که بدبینی به واکسن در حال کاهش دادن میزان مصونیت نسبت به سرخک، ویروس‌ پاپیلوم انسانی، سرطان دهانه‌ی رحم، آنفلوانزا و دیگر بیماری‌ها است -و رسانه‌های اجتماعی و پوپولیست‌های راست‌گرای بدبین به مسئولان امور پزشکی هم این سوءظن را تقویت می‌کنند.

مسئول امور بهداشتی اتحادیه‌ی اروپا، ویتِنیس آندریوکایتیس، سیاستمداران پوپولیست راست‌گرا را به بی‌مسئولیتی، انتشار «اخبار جعلی» درباره‌ی ایمنی واکسن‌ها و دامن زدن به شک و تردید متهم کرده است.

آندریوکایتیس، که پیشتر جراح قلب بوده، ضمن اظهار نگرانی شدید می‌افزاید: «نه تنها من بلکه همه‌ی دانشمندان -همه‌گیر‌شناسان، متخصصان بیماری‌های کودکان، متخصصان بیماری‌های واگیردار و بسیاری از وزرای بهداشت- نگران هستند.» او می‌گوید، «باورکردنی نیست که کودکان دارند بر اثر ابتلا به سرخک از دنیا می‌روند. ما وعده دادیم که تا سال 2020 در اروپا خبری از سرخک نخواهد بود.»

سِت برکلی، مدیر «ائتلاف جهانی واکسن»، می‌گوید بدبینی به واکسن به اندازه‌ی خود بیماری واگیردار است. به نظر او، «مایه‌کوبی بسیار دشوار است زیرا اکنون هیچ مرجع ثابت و معتبری در دنیا وجود ندارد، نهادها و واقعیت‌ها را دائماً زیر سؤال می‌برند و دروغ گفتن عادی شده است.»

سیاستمداران راست‌گرای پوپولیست، از آمریکا گرفته تا ایتالیا، لهستان و فرانسه، به جنبش مبارزه با واکسن پیوسته‌اند

هایدی لارسِن، مدیر «پروژه‌ی اعتماد به واکسن» در «مدرسه‌ی بهداشت و پزشکیِ حاره‌ای در لندن»، می‌گوید، «در حال حاضر در موقعیت بسیار آسیب‌پذیری قرار داریم.»

او می‌افزاید، «اغراق در آمریکا بیشتر است. اما هیچ کشوری را نمی‌شناسم که نوعی شک و تردید نسبت به واکسن در آن وجود نداشته باشد.» در کشورهای گوناگون با واکسن‌های مختلفی مخالفت می‌کنند، از واکسن سه‌گانه (سرخک، سرخجه و اوریون) گرفته تا واکسن آنفلوانزا و واکسن پاپیلوما ویروس انسانی علیه ویروسی که عامل اکثر سرطان‌های دهانه‌ی رحم است.

سازمان بهداشت جهانی، اتحادیه‌ی اروپا و آمریکا همگی گروه‌هایی را برای بررسی علل تردید نسبت به واکسن تشکیل داده‌اند و به دنبال راه‌هایی برای ایجاد اطمینان خاطر در مردم هستند. به قول لارسن، «علت تغییر لحن سازمان بهداشت جهانی درباره‌ی اهمیت و جدی بودن این مسئله این بود که بسیاری از کشورهای عضو به سراغ این سازمان می‌رفتند و طلب کمک می‌کردند.»

سیاستمداران راست‌گرای پوپولیست، از آمریکا گرفته تا ایتالیا، لهستان و فرانسه، به جنبش مبارزه با واکسن پیوسته‌اند و ضمن حمایت از بدبین‌ها، از حق والدین برای واکسن نزدن به کودکان خود در کشورهایی که واکسیناسیون پیش از شروع مدرسه اجباری است، دفاع می‌کنند.

آندریوکایتیس می‌گوید، «آنها خیلی بی‌مسئولیت‌اند. این جنبش پوپولیستی چه چیزی را نشان می‌دهد؟ بی‌مسئولیتی. خیلی مهم است که ببینیم ]وقتی به قدرت برسند چه خواهند کرد[. بگذارید ببینیم وقتی همین سیاستمداران مروج اخبار جعلی به قدرت برسند و با شیوع سرخک مواجه شوند چه اتفاقی رخ می‌دهد.»

همه‌ی داده‌های جدید نشان می‌دهد که همبستگی شدیدی میان میزان واکسیناسیون و شیوع سرخک وجود دارد. کاهش شدید موارد واکسیناسیون در فرانسه در سال 2010 به افزایش شدید موارد ابتلا به سرخک در سال 2011 انجامید. در ایتالیا، وقتی موارد واکسیناسیون در سال 2014 کاهش یافت، میزان ابتلا به سرخک از ده‌ها مورد به صدها مورد در هر ماه رسید. در رومانی، میزان واکسیناسیون در سال 2014 به زیر 90 درصد کاهش یافت. تا سال 2017، میزان ابتلا به سرخک از یک یا دو مورد در هر ماه به بیش از 1000 مورد رسیده بود.

آندریوکایتیس می‌گوید که سیاستمداران راست‌گرای پوپولیست و دیگر احزاب مهم مخالف نظام حاکم گفته‌اند که با جهانی‌شدن و سودجویی شرکت‌های چندملیتی مخالف‌اند. آنها در رسانه‌های اجتماعی بر «اخبار جعلی» صحه می‌گذارند و ادعا می‌کنند که شرکت‌های داروسازی ویروس پخش می‌کنند تا واکسن بفروشند. پوپولیست‌ها هر جایی که از نظر انتخاباتی به نفع‌شان باشد، از لغو واکسیناسیون اجباری حمایت می‌کنند.

به قول آندریوکایتیس، «این خیلی خطرناک است. حرف من خیلی ساده است، ما تعداد زیادی از سیاستمداران واکسن‌ستیز را به عضویت مجلس درآورده‌ایم و حالا آنها در بعضی از دولت‌ها نیز حضور دارند. آیا می‌خواهیم از تصمیم‌های مبتنی بر شواهد و مدارک پیروی کنیم یا از تصمیم‌های آنها که متکی بر اخبار جعلی است؟ تنها دو گزینه وجود دارد: تصمیم‌های مبتنی بر اخبار جعلی یا متکی بر اسناد و مدارک.»

در ایتالیا، اعضای حزب پوپولیست «جنبش پنج ستاره» و دیگر حزب تشکیل‌دهنده‌ی دولت ائتلافی، یعنی حزب راست‌گرای افراطی «اتحادیه»، پیش از دستیابی به قدرت اعلام کردند که واکسن‌ها بی‌خطر نیستند. در سال 2015، «جنبش پنج ستاره» خواهان ممنوعیت واکسیناسیون شد و به دروغ گفت که «میان واکسیناسیون و بیماری‌های خاصی مثل لوسمی، مسمومیت، التهاب، اختلال دستگاه ایمنی، جهش‌های ژنتیکی موروثی، سرطان، اوتیسم و آلرژی‌ها ارتباطی وجود دارد.»

پارسال وقتی این حزب به قدرت رسید، ایتالیا پس از رومانی با بیشترین موارد ابتلا به سرخک در اروپا روبه‌رو بود. به نظر می‌رسد که اکنون این حزب موضع ملایم‌تری را اتخاذ کرده است، هرچند به عقیده‌ی ناظران دقیقاً معلوم نیست که دولت ائتلافی پوپولیست ایتالیا چه موضعی دارد. در اوایل دسامبر، وزیر بهداشت عضو این حزب، جولیا گریلو، همه‌ی اعضای هیئت مدیره‌ی مهم‌ترین کمیسیون علمی-فنی کشور را اخراج کرد.

واکسیناسیون بیش از پیش، به‌ویژه در دوران انتخابات و در برنامه‌های انتخاباتی رقبا، به آسانی به مسئله‌ای سیاسی تبدیل می‌شود

در لهستان، تعداد اندک اما پر سر و صدایی از سیاستمداران پوپولیست از واکسن‌ستیزانی حمایت می‌کنند که خواهان لغو واکسیناسیون اجباری هستند. نامدارترین آنها اعضای «کوکیز 2015» هستند، یک حزب سیاسیِ «مخالف نظام حاکم» که به جنبش پنج ستاره‌ی ایتالیا شباهت دارد. این حزب از یوستینا سوها، رهبر گروه ضدواکسنی به نام «جلوی عوارض نامطلوب واکسن را بگیرید»، پشتیبانی کرده است. سوها ادعا کرده است که پزشکان از شرکت‌های داروسازی پول می‌گیرند تا عوارض واکسن‌ها را مخفی نگه دارند.

در آمریکا واکسن‌ستیزان از انتخاب دونالد ترامپ به ریاست جمهوری خوشحال شدند زیرا او نسبت به واکسیناسیون ابراز تردید کرده و اندرو وِیکفیلد را به مجلس رقص افتتاحیه‌ی دوران ریاست جمهوری‌اش دعوت کرده است -ویکفیلد متخصص گوارشی است که پروانه‌ی پزشکی‌اش لغو شده و ادعا کرده که بین واکسن سه‌گانه و اوتیسم رابطه وجود دارد. گفته‌اند که ترامپ می‌خواهد برای بررسی واکسن‌ها کمیسیونی به سرپرستی رابرت اف کندی جونیور، مخالف پر سر و صدای واکسیناسیون، تشکیل دهد.

بر اساس تحقیقات «پروژه‌ی اعتماد به واکسن»، شک و تردید در فرانسه از دیگر کشورهای اروپایی بیشتر بوده است. سوءظن نسبت به شرکت‌های داروسازی به شک و تردید درباره‌ی واکسیناسیون دامن زده است. مارین لو پن، رهبر راست‌گرای پوپولیست، از هواداران لغو واکسیناسیون اجباری حمایت کرده و گفته است که درباره‌ی پیامدهای بلندمدت واکسیناسیون‌های متعدد اطلاعات کافی نداریم و این امر را به نفع شرکت‌های واکسن‌سازی دانسته است.

به نظر لیزا مِنینگ، که در سازمان بهداشت جهانی در حوزه‌ی پذیرش جهانیِ واکسن فعالیت می‌کند، پوپولیست‌ها و واکسن‌ستیزان «در بی‌اعتمادی به مراجع مسئول و حتی دانشمندان با یکدیگر شریک‌اند.»

او می‌افزاید: «دیده‌ایم که واکسیناسیون بیش از پیش، به‌ویژه در دوران انتخابات و در برنامه‌های انتخاباتی رقبا، به آسانی به مسئله‌ای سیاسی تبدیل می‌شود، و حتی مورد سوءاستفاده‌ی افراد مذهبی یا غیرمذهبی یا گروه‌هایی قرار می‌گیرد که از واکسیناسیون در جهت منافع مالی یا سیاسی یا برای کسب وجهه یا شهرت بهره می‌برند.»

او می‌گوید بعضی از دیگر سیاستمداران پوپولیست از واکسیناسیون اجباری حمایت کرده‌اند زیرا آن را راه حل ساده‌ای برای افزایش میزان واکسیناسیون می‌دانند.

به نظر لارسن، واکسیناسیون در سطح جهانی با رکود مواجه شده است. او می‌گوید: «واکسیناسیون در بعضی جاها رو به کاهش است و در بعضی نقاط میزان مصونیت کم است و کار آسان‌تر نخواهد شد، مخصوصاً چون هر چه می‌گذرد شک و تردید نسبت به انواع بیشتری از واکسن‌ها افزایش می‌یابد. بخشی از مشکل این است که واکسیناسیون چندوجهی است و برنامه‌های واکسیناسیون به بسیاری از این وجوه نمی‌پردازند -واکسیناسیون سیاسی است، دینی است و بیش از پیش بخشی از هویت مردم را تشکیل می‌دهد.»

برگردان: عرفان ثابتی

سارا بازلی دبیر بخش سلامت روزنامه‌ی گاردین است. او به علت فعالیت‌هایش درباره‌ی ایدز در آفریقا جوایز گوناگونی را به دست آورده است. آن‌چه خواندید برگردان این نوشته‌ی او با عنوان اصلی زیر است:

Sarah Boseley. ‘Measles cases at highest for 20 years in Europe, as anti-vaccine movement grows’, The Guardian, 21 December 2018.