مقاله

سهیل پارسا، کارگردان پیشکسوت ایرانی-کانادایی، در این گفتگو درباره‌ی رویکرد خود به مسئله‌ی میان‌فرهنگی در دنیای تئاتر صحبت می‌کند. او می‌گوید «دوست دارم دیوارهایی که در تئاتر بین [فرهنگ‌های] مختلف وجود دارد فرو بریزد، واقعاً فرو بریزد». او در زمان انجام این مصاحبه تراژدی «عروسی خون» را دوباره روی صحنه آورده است.

شما نمایش «عروسی خون» را اولین بار در سال ۲۰۱۵ روی صحنه بردید. با توجه به این که مضامین  آن خشونت و ذهنیت قبیله ای است، آیا می توان گفت که این نمایش اکنون بیش از پیش وصف حال ما است؟

اوضاع بهتر نمی شود. در این برهه از تاریخ، نمایشنامه ای که به آن دسته از قراردادهای اجتماعی‌ می‌پردازد که اجازه نمی‌دهند فرد خودش باشد یا آزادانه نظراتش را بیان کند، نسبت به دو سال قبل معنا و مناسبت بیشتری دارد.

این نمایشنامه در سال ۱۹۳۳ نوشته شده، اما تصور می کنم شما آن  را جاودانه می دانید، درست است؟

این نمایش، آینه‌ای ابدی است. و کاری که من کرده ام این است که فارغ از زمان و مکان بودن رخداد نمایش را تشدید کرده ام. نمی خواهم بگویم که آن  را به امری جهان‌شمول تبدیل کرده ام، اما گسترد‌گی بیشتری به آن داده‌ام. به نظر من، مفهوم کلی این نمایش، بشریت است.

این خیلی گسترده است.

خب، از نظر من شخصیت های این داستان، انسان‌هایی نوعی اند که جوهر امید، تلاش و شکست انسان را به نمایش می‌گذارند. بنا بر این، با تنوع بخشیدن به بازیگران، به این نمایش وسعت داده‌ام. سعی کرده ام نشان بدهم که این [داستانِ] نوعِ بشر است، با همه‌ی زیبایی ها و آسیب پذیری هایش. به نظر من مفهوم کلی این نمایش بزرگتر از آن است که بتوان آن را به یک فرهنگ یا نژاد خاص مربوط کرد.

پرسش بعدی‌ام در همین رابطه است. آیا می توانید توضیح دهید که شما و شرکت «مدرن تایمز» تلاش دارد با استفاده از تکثر به چه چیزی برسد؟

ما می خواهیم فرهنگ را به عنوان یک شیوه‌ی رفتاری در نظر بگیریم و نه یک هویت. برای ما رفتار افراد جالب است و نه این که آنها چه کسانی هستند. ما دوست داریم بدانیم که آنها چه فرصت‌های خلاقانه‌ای را می‌توانند در تئاتر ایجاد کنند.

تکثر در صحنه‌ی تئاتر، موضوع مناقشه برانگیزی است. برداشت شما چیست؟

چیزی که در حال حاضر من را اذیت میکند این است که مسئله‌ی تکثر به امور سیاسی و به افرادی با انگیزه‌ها و اهدافی پنهان ربط داده می‌شود. مردم فکر می کنند که من، به عنوان یک کارگردان تئاتر، چون مهاجر هستم پس اهداف و انگیزه‌هایی پنهانی دارم. به دنبال تنوع بخشیدن به بازیگران ام چون یک مهاجر هستم. ولی کاری که ما می خواهیم انجام بدهیم چیزی وَرای این مسئله است. آنچه برای ما جالب است این است که جهان هنر چگونه می تواند ما را به عنوان نوع بشر به هم مرتبط کند و در تقابل با نظامی قرار بگیرد که در آن فرهنگ‌ها با یکدیگر مرتبط نیستند. در این عصر مدرن، ما انسان‌ها می‌توانیم به طور هم‌زمان نماینده‌ی چند هویت مختلف باشیم.

 چه ایده‌ی معقول و بنیادینی.

 خب، به عنوان هنرمند تئاتر، من مخالف این پیش‌فرض ام که می‌توان آدم ها را تنها بر اساس مذهب یا فرهنگ شان دسته‌بندی کرد. شرکت ما می‌خواهد تکثر روحیه‌های انسانی و نظام‌های ارزشی را در کارهای‌مان به نمایش بگذارد. ما تلاش می‌کنیم تا بین این فلسفه و این دیدگاه و تجارب واقعی بر روی صحنه پیوند برقرار کنیم.

 این دیدگاه چه تأثیری بر تجربه‌ی تماشاگران تئاتر خواهد داشت؟

 به طور مثال، اگر ما یک بازیگر یا کارگردان از هند یا سومالی داشته باشیم، خیلی جالب است که ببینیم آنها چه سبک و یا سنتی را می‌توانند با خودشان از دنیای تئاتری که از آن می آیند، بیاورند. این کارِ آنها چه تأثیری بر فعالیت‌های ما بر روی صحنه و نحوه‌ی ایجاد واژگان تئاتری دارد و چگونه می‌تواند آن را غنی‌تر کند؟ ما دوست داریم ببینیم چطور می‌توانیم این تجربه‌های مختلف را با هم ترکیب کنیم و تجربه‌ی تئاتری عمیق‌تر و باارزش‌تری را در روی صحنه خلق کنیم.

برد ویلر از نویسندگان بخش هنر نشریه‌ی «گلوب اند میل» است. آنچه خواندید برگردان این اثر است:

Brad Wheelr, ‘Iranian-Canadian director Soheil Parsa on culture, identity and the ageless appeal of theatre’, Globe and Mail, 8 March 2017.