مقاله

پاسخ این پرسش قطعاً منفی است. همان‌طور که دو دانشمند علوم سیاسی به نام‌های ماریا استفان و آدام گالاگِر نشان داده‌اند، به‌سختی می‌توان در انقلاب‌های سال ۲۰۱۹ در سودان، الجزایر و لبنان ردپایی از یک رهبرِ فرهمند یافت.[1] این امر در مورد اکثر خیزش‌های مردمی در قرن گذشته، که بسیاری از آنها در غیاب رهبرانی مثل گاندی، کینگ، آکینو یا ماندلا به موفقیت دست یافتند، صادق است. اکنون جنبش آمریکاییِ «جان سیاهان مهم است» الگوهای رهبریِ فردگرایانه را کنار گذاشته و در عوض ساختاری ائتلافی و اتحادیه‌ای را برگزیده است که بیش از هر چیز به هماهنگیِ فعال با سازمان‌دهندگان و کنشگرانِ خط مقدمِ جبهه و پاسخ‌گویی به آنها اهمیت می‌دهد.[2]

در واقع، جنبش‌هایی که بیش از حد بر اشخاصی خاص تأکید می‌کنند بی‌آنکه رهبرانی توانا در سراسر جنبش، از گروه‌های خیابانی گرفته تا دولت‌های بالقوه، را پرورش دهند بسیار بیشتر احتمال دارد که شکست بخورند، به انحراف بروند یا مرتکب اشتباهاتِ مهلک شوند. اما جنبش‌های سازمان‌یافته‌ای که در بخش‌های مختلف خود رهبرانی قدرتمند دارند، در سطوح محلی سازمان‌یافته‌اند و افرادی را پرورش می‌دهند که دگرگونیِ بلندمدت‌تری را رهبری خواهند کرد تا این حد در معرضِ چنین خطراتی نیستند.

علاوه بر این، دلایل سیاسیِ متقنی برای پرهیز از گره زدن تصویرِ جنبش به یک رهبرِ واحد وجود دارد. بسیاری از جنبش‌ها فعالانه در برابر سلسله‌مراتبِ متصلب و رهبریِ آمرانه مقاومت می‌کنند. جنبش‌هایی که بیش از حد به یک فرد یا شخصِ خاص پیوند خورده‌اند ممکن است کسانی را که خواهان نظامی دموکراتیک‌تر و پاسخ‌گوترند دلواپس و نگران کنند. ظاهراً پژوهشگران درین‌باره توافق دارند که اگر جنبشی می‌خواهد طیف گسترده‌ای از مردم را جذب کند بهترین کار این است که بیش از حد بر یک فردِ خاص تکیه نکند.

برگردان: عرفان ثابتی

اریکا چنووت استاد دانشکده‌ی کِنِدی و مؤسسه‌ی مطالعات عالیِ رادکلیف در دانشگاه هاروارد است. آنچه خواندید برگردان این بخش از کتابِ جدید او با عنوان اصلی زیر است. او در این کتاب به ده‌ها پرسشِ مهم درباره‌ی «مقاومت مدنی» پاسخ‌های مختصری مبتنی بر پژوهش‌های معتبر ارائه می‌دهد.

 Erica Chenoweth (2021) ‘Is a charismatic leader necessary?’, in Erica Chenoweth (2021) Civil Resistance: What Everyone Needs to Know, Oxford University Press.