مقاله

از وقتی اِیمی هو از شیوع ویروس کرونا مطلع شد روال زندگی روزمره‌اش اندکی پیچیده‌تر شده است. حالا وقتی به خانه برمی‌گردد کفش‌هایش را ضدعفونی می‌کند، دست‌هایش را با آب و صابون می‌شوید، ماسک طبی‌اش را برمی‌دارد و لباس‌هایش را درمی‌آورد.

این شهروند هنگ کنگی تنها در صورت لزوم از خانه بیرون می‌رود. او پیاده سرِ کار می‌رود و برمی‌گردد. هفته‌ای یک بار به خواربارفروشی می‌رود. همین. دختر نوجوانش از آخر ژانویه تا کنون فقط دو بار از آپارتمان‌شان بیرون رفته است.

او می‌گوید «قطعاً این وضعیت ناراحت‌کننده است اما سلامتی از هر چیزی مهم‌تر است.»

قرار بود که تعطیلات عید پاک را در بریتانیا و ایتالیا بگذرانند اما به علت شیوع ویروس، سفر را لغو کردند.

شاید به نظر برسد که ایمی بیش از حد احتیاط می‌کند اما در شهری که از نخستین جاهایی بود که با بحران جهانی ویروس کرونا مواجه شد، بسیاری از مردم مثل او رفتار می‌کنند.

این که هنگ کنگ، دست‌کم فعلاً، به علت توانایی‌اش در مبارزه با این بیماری به سرمشق دیگر کشورها تبدیل شده تصادفی نیست: هنگ کنگ بی‌تابانه می‌خواهد که از تکرار فاجعه‌ی همه‌گیریِ سال ۲۰۰۳ جلوگیری کند. در آن سال، سارس، یا نشانگان تنفسی حاد، بیش از ۸۰۰۰ نفر را در دنیا مبتلا کرد و جانِ ۷۷۴ نفر، از جمله ۲۹۹ هنگ کنگی، را گرفت.

هر چند سارس به بسیاری از کلان‌شهرهای آسیایی به شدت آسیب رساند اما بعضی از این شهرها آمادگی خود برای بحران بعدی را افزایش دادند.

جرِمی لیم، از مدیران «مؤسسه‌ی رهبری برای دگرگونی سلامت جهانی» در دانشگاه ملی سنگاپور، می‌گوید: «از قضا می‌توان سارس را نوعی تمرین دانست. تجربه‌ی تازه و بسیار بسیار متأثرکننده‌ای بود. بعد از آن، نظام‌های بهتری ایجاد شد.»

سنگاپور، هنگ کنگ و تایوان را به علت عبرت گرفتن از تجربه‌ی تلخ سارس و به کار بستن آن درس‌ها در مقابله با ویروس کرونای جدید ــ کووید ۱۹ ــ که هم‌خانواده‌ی سارس است، ستوده‌اند.

هنوز هیچ کشوری نمی‌تواند مدعی پیروزی شود. اما با وجود همه‌ی مشکلات و به رغم ارتباطات خود با چین، این سه جزیره توانسته‌اند تعداد مبتلایان به ویروس را پایین نگه دارند. شاید دولت‌ها در اروپا و آمریکای شمالی، که بارِ اصلی این بیماری عالم‌گیر بر دوش آن‌ها قرار دارد، بتوانند از بهترین روش‌های این سه شهر تقلید کنند و ورق را برگردانند تا از شیوع هر چه بیشتر این عفونت در بین مردم جهان جلوگیری کنند.

اقدام سریع

سنگاپور، تایوان و هنگ کنگ می‌توانستند به آسانی دچار فاجعه شوند. ویروس کرونای جدید درست پیش از سال نو قمری ظاهر شد، یعنی همان وقتی که میلیون‌ها نفر در سراسر این منطقه سفر می‌کنند و بزرگ‌ترین جابه‌جایی سالانه‌ی دنیا را رقم می‌زنند. هر سه سرزمین به شدت با چین مرتبط‌اند، و پروازهای مستقیمی به ووهان، کانون شیوع این بیماری، دارند.

اما در حالی که شیوع بی‌امان این ویروس ادامه دارد تعداد موارد بهبود در تایوان، سنگاپور و هنگ کنگ در حال تجاوز، یا برابری، با موارد ابتلا است.

رمز اصلی موفقیت این سه کشور تصمیم به واکنش شدید از همان ابتدا بوده است.

در تایوان، جزیره‌ای ۲۳ میلیون نفری، حتی پیش از تأیید انتقال این ویروس از انسان به انسان در ۲۰  ژانویه، ورودی‌ها از ووهان را معاینه می‌کردند.

تا اول فوریه، تایوان، هنگ کنگ و سنگاپور فعالانه محدودیت‌هایی را درباره‌ی مسافران بازگشتی از چین وضع کرده بودند، و در واقع تأکید سازمان بهداشت جهانی بر ضروری نبودن ممنوعیت‌های مسافرتی را نادیده گرفتند. این اقدامات احتیاطی هزینه‌ی اقتصادیِ چشمگیری برای این مراکز بین‌المللی در پی داشت زیرا چین بزرگ‌ترین شریک تجاری و منبع درآمد گردشگری آن‌ها است.

علاوه بر این، این سه مقصد به خوبی آماده بودند و در نتیجه توانستند به سرعت واکنش نشان دهند.

در پی شیوع سارس در سال ۲۰۰۳، تایوان «مرکز کنترل بیماری‌های همه‌گیر» را تأسیس کرد. تا ۲۰ ژانویه این مرکز هماهنگ‌سازی واکنش دولت به ویروس کرونا را بر عهده گرفته بود. بر اساس مقاله‌ی مندرج در «نشریه‌ی انجمن پزشکی آمریکا»، این مرکز به سرعت فهرست ۱۲۴ «اقدام لازم»، از جمله کنترل مرزها، تعیین سیاست‌های مدرسه و محل‌ کار، برنامه‌های ارتباطات عمومی و ارزیابی منابع بیمارستان‌ها، را تهیه کرد.

جیسون وانگ، مدیر «مرکز سیاست، پیامدها و پیشگیری» در دانشگاه استنفورد و یکی از نویسندگان این مقاله، می‌گوید: «اگر فرض کنیم که مهار یک بیماری همه‌گیر شبیه به دو ۱۰۰ متر باشد، برتری تایوان ناشی از آمادگی‌اش بود.»

به نظر او، انتظار می‌رفت که تایوان، که تنها ۸۱ مایل از چین فاصله دارد، یکی از بیشترین موارد عفونت وارداتی را داشته باشد. اما تعداد این موارد فقط ۵۰ فقره بوده است ــ کمتر از اسلوونی.

تا اول فوریه، تایوان، هنگ کنگ و سنگاپور فعالانه محدودیت‌هایی را درباره‌ی مسافران بازگشتی از چین وضع کرده بودند، و در واقع تأکید سازمان بهداشت جهانی بر ضروری نبودن ممنوعیت‌های مسافرتی را نادیده گرفتند. 

امانوئل کاپوبیانکو، مدیر سلامت و مراقبت در «اتحادیه‌ی بین‌المللی انجمن‌های صلیب سرخ و هلال احمر»، به تایم می‌گوید: «آمادگی برای مقابله با بیماری‌های همه‌گیر سال‌ها پیش از شیوع بیماری‌ آغاز می‌شود. برای مثال، اگر به مرور زمان تعداد پزشکان و تخت‌ها کاهش یافته باشد، جبران این امر در مدتی کوتاه بسیار دشوار خواهد بود.»

او می‌افزاید: «امیدواریم که کشورهای دارای نظام درمانی مستحکم سرانجام بتوانند، با عبرت گرفتن از کشورهای آسیایی، شیوع این بیماری همه‌گیر را نیز مهار کنند.»

بسیج سریع تایوان با ژاپن و کره‌ی جنوبی تضادی آشکار دارد؛ این دو کشور نیز در همسایگی چین به سر می‌برند و نظام‌های درمانی پیشرفته‌ای دارند. اما از این دو کشور انتقاد شده است زیرا واکنش اولیه‌ی آن‌ها کُند بود و در نتیجه شاهد افزایش چشمگیر موارد ابتلا بودیم.

تشخیص دقیق و قرنطینه‌ی سفت و سخت

وقتی در ژانویه این ویروس از مرزهای چین فراتر رفت، به نظر می‌رسید که به طور گسترده‌ای در سنگاپور انتشار یابد. این دولت‌شهرِ کوچک سومین کشوری بود که موارد ابتلا به کووید ۱۹ را گزارش داد، و تا اواسط فوریه ۸۰ مورد ابتلا به این ویروس را ثبت کرده بود که آن را بعد از چین در رتبه‌ی دوم قرار می‌داد.

اما این رقم بیشتر حاکی از انجام آزمایش‌های دقیق در این جزیره‌ی ۵.۷ میلیون نفری بود. بر اساس تخمین تحقیق «مرکز پویایی‌شناسی بیماری‌های مُسریِ» دانشگاه هاروارد، نظارت دقیق بر بیماری و ردیابی سخت‌گیرانه‌ی تماس سبب شده است تا میزان تشخیص موارد ابتلا به ویروس کرونا در سنگاپور تقریباً سه برابر میانگین جهانی باشد.

مسئولان امور بهداشتی و درمانی سنگاپور برای شناسایی مواردی از ابتلا به کووید ۱۹ که در غیر این صورت ممکن بود ناشناخته بماند، از همان ابتدا تصمیم گرفتند که همه‌ی موارد شبیه به آنفلوآنزا و ذات‌الریه را آزمایش کنند. علاوه بر این، از هیچ کوششی برای ردیابی تماس‌های احتمالی افراد مبتلا دریغ نکرده‌اند. بعضی از اجزای این روند ۲۴ ساعته عبارت‌اند از مصاحبه با بیماران، مشورت با پلیس، بازبینی فهرست مسافران پروازها و آزمایش پادتن‌هایی که حتی پس از بهبود بیماری در بدن باقی می‌مانند.

تا ۱۳ مارس، ۱۷۸ نفر در سنگاپور به این ویروس مبتلا شده بودند اما هیچ کسی جانش را از دست نداده بود.

به قول تدروس ادهانوم، دبیر کل سازمان بهداشت جهانی، سنگاپور «هر چه در توان داشته به کار بسته است.»

آگهی‌های دولتی در صفحه‌ی اول بزرگ‌ترین روزنامه‌ی سنگاپور از خوانندگان می‌خواهد که حتی در صورت وجود علائم خفیف هم به پزشک مراجعه کنند و به مدرسه یا محل کار نروند. لازم نیست که هیچ سنگاپوری‌ای از هزینه‌ی درمان بترسد. آزمایش رایگان است، و دولت صورت‌حساب بیمارستان مبتلایان قطعی و شهروندان مشکوک به ابتلا را می‌پردازد.

برای کاستن از سنگینیِ بار قرنطینه، دولت روزانه ۷۳ دلار به خویش‌فرمایان می‌پردازد، و کارفرمایان هم حق ندارند که روزهای قرنطینه را از مرخصی سالانه‌ی کارمندان بکاهند.

اما شاید دیگر کشورها نتوانند مو به مو از سنگاپور تقلید کنند. این کشور از زمان استقلال در سال ۱۹۶۵، به دست حزب واحد اقتدارگرایی اداره شده است که به ندرت در معرض انتقاد عمومی قرار می‌گیرد. در بحبوحه‌ی شیوع ویروس کرونا، قرنطینه و جداسازی به شکلی سفت و سخت اجرا می‌شود. روادید یکی از اتباع خارجی که حق اقامت دائمی داشت و قرنطینه را نقض کرد، باطل شد و زوجی که درباره‌ی تاریخچه‌ی سفر خود دروغ گفته بودند به دادگاه کشانده شدند.

لیم، از دانشگاه ملی سنگاپور، می‌گوید: «آن‌چه تا حالا به ما کمک کرده آمیزه‌ای از تنبیه و تشویق بوده است.»

او می‌افزاید: آمریکا «باید از واکنش سنگاپور درس بگیرد و اقدامات مفید را با جرح و تعدیلِ لازم انجام دهد.»

بعضی می‌گویند واکنش مؤثر سنگاپور به ویروس کرونا بیش از آن که ناشی از اقتدارگرایی دولت باشد، متأثر از شفافیت، آزمایش جامع، و قرنطینه و جداسازی سریع موارد مشکوک است.

مت کاوانا، مدیر «طرح سیاست و مدیریت سلامت جهانیِ» دانشگاه جورج تاون، می‌گوید: «بسیاری واکنش‌های اقتدارگرایانه‌ی مبتنی بر کنترل و اجبار را ستوده‌اند اما به نظر من آن‌چه می‌بینیم این است که نظام مستحکم سلامت عمومیِ مجهز به ابزارهای مدرن مهم‌تر است.»

فاصله‌گیری اجتماعی و ممنوعیت تجمعات بزرگ

هنگ کنگ که درست آن سوی مرز چین قرار دارد، فاصله‌گیری اجتماعی را به سرعت اجرا کرد. مدارس تا پایان عید پاک تعطیل شده‌اند. خیابان‌های معمولاً شلوغ، که در بعضی از متراکم‌ترین محله‌های دنیا قرار دارند، عمدتاً خالی از رهگذرند زیرا مردم ترجیح می‌دهند که در خانه بمانند. بسیاری از کسب‌وکارها یا تعطیل شده‌اند یا از کارمندان خواسته‌اند که دورکاری کنند. سینماها، کلیساها و زمین‌های بسکتبال سوت و کورند. تجمعات بزرگ لغو شده‌اند.

 در کره‌ی جنوبی، مون جائه‌این درست پیش از سر به فلک کشیدن موارد ابتلا اعلام کرد که وخیم‌ترین دوره سپری شده است، امری که اعتراضات شدیدی را در پی داشت در اوایل شیوع بیماری در ژاپن هم نخست وزیر کشور، شینزو آبه، از انظار مخفی بود.

ظاهراً این اقدامات مؤثر بوده است. استان گوانگدونگ چین، که در همسایگی هنگ کنگ قرار دارد، با ثبت ۱۳۵۶ مورد ابتلا به ویروس کرونا بعد از استان هوبِی رتبه‌ی دوم را در چین به خود اختصاص داده است. اما در هنگ کنگ، که مرکز نیمه‌خودمختار ترانزیت کالا است، تنها ۱۳۱ نفر به این ویروس مبتلا شده‌اند.

در هنگ کنگ، که از شیوع سارس به شدت آسیب دید و هنوز گوشه و کنارش پر از دست‌شویی است، واکنش‌های آشنایی مثل شستن دست دوباره فراگیر شده است.

دیوید هویی، مدیر «مرکز استنلی هو برای بیماری‌های مسری نوظهور» در دانشگاه چینی هنگ کنگ، می‌گوید: «حالا وقتی مردم با شیوع هر نوع بیماری‌ای مواجه می‌شوند بسیار محتاط رفتار می‌کنند.» او می‌گوید که اقدامات احتیاطی آن‌قدر مؤثر بوده است که دوره‌ی شیوع سرماخوردگی سالانه در این شهر به میزان چشمگیری کوتاه شده است.

این موفقیت‌ها به‌رغم بی‌اعتمادی به دولت حاصل شده، بی‌اعتمادی‌‌ای که پس از ۹ ماه تظاهرات خیابانیِ خشونت‌آمیز تشدید شده است. اما اعتماد به نظام بهداشت و درمان عمومی ــ یکی از بهترین نظام‌های درمانی دنیا ــ کاهش نیافته است. هویی می‌گوید مردم نمی‌خواهند مریض شوند «بنابراین هر چند از دولت خوش‌شان نمی‌آید اما به توصیه‌های مربوط به سلامت عمومی عمل می‌کنند.»

ارتباط مؤثر

متخصصان می‌گویند دولت باید با مردم ارتباط داشته باشد تا اطمینان یابد که هشیار و گوش‌به‌زنگ می‌مانند اما دچار هول و هراس نمی‌شوند. به نظر می‌رسد که در این زمینه هیچ کس به پای لی هسیِن لونگ، نخست وزیر سنگاپور، نمی‌رسد.

پس از این که دولت در 7 فوریه سطح خطر شیوع بیماری را به نارنجی، یعنی یک پله پایین‌تر از قرمز، ارتقاء داد سنگاپوری‌ها قفسه‌های فروشگاه‌ها را خالی کردند. لی برای کاستن از اضطراب مردم به سه زبان از چهار زبان رسمی سنگاپور سخنرانی کرد. او گفت: «می‌خواهم بی‌واسطه با شما صحبت کنم تا بگویم چه شده و چه خواهد شد.» ظاهراً این سخنرانی مؤثر بود زیرا صف‌های سوپرمارکت‌ها به سرعت کوتاه شد.

کلر هوکر، استادیار دانشگاه سیدنی که در ارتباطات مربوط به سلامت تخصص دارد، می‌گوید: «این یکی از زیباترین سخنرانی‌هایی بود که درباره‌ی خطر دیده‌ام.»

اما سخنرانی‌های تعدادی از سیاستمداران درباره‌ی ویروس کرونا پر از اشتباه بود. دونالد ترامپ نظر دانشمندان دولتی را رد کرد تا خطر را کم‌اهمیت جلوه دهد، از کشف قریب‌الوقوع واکسن حرف زد، و در سخنرانی روز چهارشنبه‌ی خود در دفتر ریاست جمهوری از سیاست‌های نادرستی سخن گفت. در کره‌ی جنوبی، مون جائه‌این درست پیش از سر به فلک کشیدن موارد ابتلا اعلام کرد که وخیم‌ترین دوره سپری شده است، امری که اعتراضات شدیدی را در پی داشت. در اوایل شیوع بیماری در ژاپن هم نخست وزیر کشور، شینزو آبه، از انظار مخفی بود.

هوکر می‌گوید: «برای جلب اعتماد مردم باید صادق و بی‌پرده و شفاف حرف بزنید. باید لیاقت و شایستگی خود را اثبات کنید، و باید به مردم نشان دهید که مسئله واقعاً برایتان مهم است.»

نگرانی‌ها درباره‌ی آمریکا

آمریکا نمی‌تواند از تایوان، سنگاپور و هنگ کنگ مو به مو تقلید کند. از نظر اندازه‌ی جغرافیایی، این کشورها بیشتر شبیه شهرها یا ایالت‌های آمریکا هستند تا کل آمریکا. جمعیت 23 میلیون نفری تایوان که از دو جزیره‌ی دیگر بزرگ‌تر است، در زمینی به مساحت مریلند زندگی می‌کنند. بنابراین، کنترل بیماری آسان‌تر است. اما آمریکا می‌تواند از تجربه‌ی این سه کشور درس‌های ارزشمندی بیاموزد.

تأثیر اقدامات دولتی در همان گوشه‌ای از دنیا که ویروس از آن‌جا برخاست، کم‌کم دارد آشکار می‌شود اما واکنش آهسته و ناشیانه‌ی آمریکا به نگرانی دامن زده است.

لیم، در سنگاپور، می‌گوید: «به عنوان متخصص سلامت عمومی، بی‌تعارف باید بگویم که عمیقاً نگران آمریکا هستم. این مسئله رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته است و بنابراین یک شهروند عادی به سختی می‌تواند بفهمد که به چه کسی باید اعتماد کند و چه حرفی را باور کند.»

کمبود کیت‌های تشخیصی در سراسر آمریکا و تأخیر در آزمایش و غربالگری سبب شده است تا متخصصان نسبت به این امر ابراز نگرانی کنند که حتی نمی‌دانند اکنون در آمریکا کانون‌های بحران در کجا است.

وانگ، استاد دانشگاه استنفورد، می‌گوید: «آمریکا ظرفیت عظیمی دارد.» اما خاطرنشان می‌کند که این کشور «باید مثل تایوان به اقدامی هماهنگ دست بزند زیرا این بیماری بر بسیاری از وجوه جامعه تأثیر می‌گذارد و زندگی مردم را واقعاً متأثر می‌سازد.»

دیوید هویی، در هنگ کنگ، می‌گوید آمریکا باید محدود کردن تماس‌های اجتماعی را شروع کند تا از شیوع گسترده‌ی بیماری که می‌تواند نظام درمانی کشور را از پا درآورد، جلوگیری کند. مدرسه‌ها باید تعطیل و تجمعات بزرگ باید لغو شوند ــ چیزی که تازه الان شروع شده است.

او می‌افزاید: «معلوم است که جایی که مردم محتاط‌ترند، مثل سنگاپور، تایوان، ماکائو و هنگ کنگ، تعداد موارد ابتلا نسبتاً کمتر است.»

«واقعیت‌ها به اندازه‌ی کافی گویا است.»

برگردان: عرفان ثابتی

لاینی بارون نویسنده‌ی نشریه‌ی «تایم» است. آن‌چه خواندید برگردان این نوشته‌ی او با عنوان اصلیِ زیر است:

Laignee Barron, ‘What We Can Learn From Singapore, Taiwan and Hong Kong About Handling Coronavirus’, Time, 13 March 2020.