«چهره‌ی مطبوعات معاصر»؛ یک مرجع بی‌همتا

اکتبر سال قبل، تقریباً یک دو جین از اعضای پارلمان اروپا در سفری که تمام هزینه‌های آن پرداخته شده بود، به بخش مناقشه‌آمیز کشمیر که تحت حاکمیت هند است سفر کردند. از دو ماه قبل که دولت نخست ‌وزیر نارندرا مودی تنها ایالت هند با اکثریت مسلمان را از مزایای ویژه‌ی هفتاد ساله‌اش محروم کرد، این نخستین بار بود که به شهروندان خارجی اجازه داده می‌شد به جامو و کشمیر وارد شوند.

نوسبام ــ که پیش از تدریس در دانشگاه شیکاگو در دانشگاه‌های هاروارد، براون و آکسفورد درس داده، در سال 2012 «جایزه‌ی شاهزاده‌ی آستوریاس» را به دست آورده و 63 دکترای افتخاری به او اهدا شده است ــ با شور و حرارت از اهمیت فلسفه در این دوران بحرانی سخن می‌گوید: «نوعی احساس اضطرار وجود دارد. و فلسفه اضطراری است.»

در هر نگاه مادی‌گرایانه‌ای به مقوله‌ی خودآگاهی، مسئله‌ی آزادیِ اراده مشکلی حیاتی محسوب می‌شود. یک آدم مدرن و روشنفکر تمایل دارد که بپندارد مفهوم استعاری و غیرمادی روح فناناپذیر را کنار نهاده و در ازای آن به درکی علمی و دقیق از خودآگاهی و خودیت نائل آمده است، خودیتی که متشکل از میلیاردها نورون در مغز همراه با چند تریلیون سیناپس‌های آن و مجموعه‌ای از فرایندهای الکتریکی و شیمیایی است.

«بارها در سفر به شهرهای مختلف ایران، وقتی می‌فهمیدند من عرب هستم، تعجب می‌کردند و می‌گفتند از کجا آمده‌ای؟ مگر ایران هم عرب دارد؟» آمنه هانی، زن عربی که مددکار اجتماعی بهزیستی اهواز بوده، تنها کسی نیست که بارها در برابر چنین سؤال‌هایی توضیح داده که شماری از مردم ایران، عرب هستند و تعجب کرده که دیگران چیزی درباره‌ی مردم عرب هموطنشان نمی‌دانند.

عصر ما عصر فرمان‌روایی «انسان‌های قدرتمند» است: رهبرانی که تصور می‌کنند برای این انتخاب شده‌اند که اراده‌ی مردم را به کرسی بنشانند. وای به حال کسی یا چیزی که سر راه آنها بایستد، چه اپوزیسیون سیاسی باشد، چه دادگاه، رسانه یا مردمان دلیر. در حالی که این نگهبانانِ آزادی دیو و دد خوانده، نادیده انگاشته و نابود می‌شوند، گروه‌های آسیب‌پذیر، مثل پناه‌جویان، مهاجران، اقلیت‌ها و کسانی که در فقر دست و پا می‌زنند، ضربه‌ی کاری را می‌خورند.

آن‌چه رهبران اروپایی از آن سخن می‌گویند اقتصادهای ملی، نظام‌های بهداشت عمومی ملی، و نظام‌های آموزشی ملی است. بااین‌همه، در مقابل ناسیونالیسم تفرقه‌افکنانه‌ی رهبرانی که سودای فاشیسم را در سر دارند، خطابه‌های ناسیونالیستی مرکل و مکرون درباره‌ی بحران بر مراقبت، رعایت و همبستگی تأکید کرده‌اند.

از آلمان تا نیوزیلند و از دانمارک تا تایوان، زنان با اعتماد به نفس بحران ویروس کرونا را مدیریت کرده‌اند. البته بسیاری از کشورهایی هم که رهبران مرد دارند ــ ویتنام، جمهوری چک، یونان، استرالیا ــ عملکرد موفقیت‌آمیزی داشته‌اند. اما رهبران زن به ندرت عملکرد بدی داشته‌اند.

آیا ایده‌ی ایران بزرگ فقط همین است که افغانستان و تاجیکستان را بنا به دلایل تاریخی ــ با برداشت‌های غلط ــ متعلق به ایران بدانیم؟ همین کافی است؟ یا این‌که قرار است ایران بزرگ جایی باشد که در آن همه‌ی افراد با حفظ هویت و فرهنگ و زبان‌های محلی خودشان به شکلی یکسان و برابر با هم تعامل داشته باشند.

اگر حقوق شما پایمال شده باید چاره‌ای داشته باشید. در حالت طبیعی راه چاره قانون و دادگاه‌ها هستند اما وقتی با نوعی بی‌عدالتیِ سخت و همه‌سویه رو‌به‌رو می‌شویم راه چاره مقاومت است. اما هنگامی که دیگران دارند مقاومت می‌کنند و ما با اهدافشان همدل‌ایم چه باید کرد؟ پاسخ غافلگیرکننده است.

شکلر که بود و چه حرفی برای گفتن داشت که اینقدر مهم است؟ چه شد که بسیاری از نظریه‌پردازان سیاسی و حقوقی این دختر یهودی مهاجر اهل لتونی را یکی از مهم‌ترین اندیشمندان سیاسی قرن بیستم به حساب آوردند؟

داستان‌های عشقی الگوهایی درین‌باره ارائه می‌کنند که چطور ممکن است در زندگی‌تان به فرد دیگری متعهد شوید. داستان‌های دوستی اما معمولاً به این می‌پردازند که چطور ممکن است به خودِ زندگی متعهد شوید.

پاسخ به این پرسش که اروپا برای ترکیه چه جایگاهی دارد، به طور چشمگیری در طول ۱۰ سال اخیر تغییر کرده است. وقتی ترکیه از نزدیکی با اروپا پا پس کشید و به ملی‌گرایی، اسلام‌گرایی و اقتدارگرایی پوپولیستی، و حتی بدتر، به زن‌ستیزی و تبعیض جنسیتی رو آورد، در مقابلْ نظر اروپایی‌ها نیز نسبت به ترکیه به شکلی سیستماتیک منفی شد.

در این باره که چگونه بیماری عالم‌گیر کنونی نابرابری‌های اجتماعی را تشدید کرده مطالب زیادی نوشته شده است. اما اگر وقوع این بیماریِ عالم‌گیر معلول نابرابری‌های جوامع ما باشد چه؟

من به مدت هشت سال از ١١ سالگى تا وقتى که وارد دانشگاه شدم در خانه تحصیل کردم، پیش از آنکه مدرسه‌ى خانگى روش جدیدى براى نشان دادن تعهد والدینِ پرتلاش به آموزش فرزندانشان باشد. حالا که میلیون‌ها والد و خانواده ناگهان مجبور شده‌اند براى چند هفته (و احتمالاً بیش از آن) به فرزندانشان در خانه درس بدهند، خوب است بیندیشیم که چطور مى‌توان این کار را تا حد ممکن بى‌دردسر و درست و حکیمانه انجام داد.

به ما می‌گویند که ملت آمریکا بر اساس نیاکان مشترک یا حتی تاریخ ملی شکل نگرفته است بلکه آنچه بدان شکل داده آرمان‌های «دموکراسی» و این واقعیت بوده که ما تنها ملت روی زمین هستیم که ملت‌بودنمان به طور خالص حاصل مهاجرت است. شعار «ملت مهاجران» جزئی از اسطوره‌های فرهنگی آمریکاست که هم چپ آکادمیک «بیدار» و هم ملی‌گرایان راست‌گرای سرزمین‌های میانه جا تا جا از آن استفاده می‌کنند.

از جنایت‌ و اختلالات روانی و فقر و آزار جنسی در آلمان و آلبانی و رومانی گرفته تا همجنس‌گراهراسی و خیانت و خشونت و سوءتفاهم میان نسل‌ها در گواتمالا و تونس و فرانسه، خانواده‌ها در سراسر دنیا با مشکلات گوناگونی دست و پنجه نرم می‌کنند. عرفان ثابتی به مناسبت روز جهانی خانواده (۱۵ مه) به معرفی و مرور ۸ فیلم جدید پرداخته است که در جشنواره‌های بین‌المللی درخشیده‌اند.

هر چند دولت‌ها می‌توانند آزادی بیان را به نفع خود محدود کنند اما کاستن از شفافیت و اِعمال سانسور هزینه‌هایی دارد. اغلب این سبک‌سنگین کردن‌ سود و زیانِ سرکوب و سانسور را «تنگنای دیکتاتور» می‌خوانند. نوعی از این تنگنا وقتی به وجود می‌آید که دولت می‌خواهد محدودیت‌هایی علیه آزادی بیان وضع کند اما سرکوب می‌تواند به واکنش منفی علیه دولت بینجامد.

استفاده‌ی جناحِ راست افراطی در ایتالیا از رسانه‌های اجتماعی برای دامن زدن به نفرت‌پراکنی از حیث وسعت و شدت بی‌سابقه است. نتیجه‌ی آن تباهی گفتار سیاسی در محیطی رسانه‌ای است که تحت کنترل کافی قرار ندارد. اقدامات متقابلی در حال شکل‌گیری است اما معضل به نوعی ساختاری است و بعضاً ریشه در الگوی تجاری رسانه‌های اجتماعی دارد.